FYUGP BA 1st Sem Philosophy Question Answer Chapter 1 | Gauhati University

Chapter 1

• বৈদিক চিন্তা 
• ভূমিকা
• বেদৰ পৰিচয়
• বেদৰ উৎপত্তিকাল
• বেদৰ অংশ
• মন্ত্ৰ বা সংহিতা
• ঈশ্বৰতত্ত্ব
• বৈদিক দেৱতা
• বৈদিক দেৱ-দেৱীৰ চমু পৰিচয়
• বৈদিক দেৱতাসকল
• বৈদিক দেৱীসকল
• বহুদেৱবাদ, অতিদেৱবাদ আৰু একেশ্বৰবাদ
• বিশ্বতত্ত্ব বা সৃষ্টিতত্ত্ব
• নীতিতত্ত্ব
• ব্ৰাহ্মণ : অৰ্থ আৰু বিষয়বস্তু
• ব্ৰাহ্মণৰ সাধাৰণ লক্ষণ
• ব্ৰাহ্মণৰ শ্ৰেণীবিভাগ
• যজ্ঞতত্ত্ব
• যজ্ঞৰ প্ৰকাৰ
• ব্ৰাহ্মণৰ নীতিতত্ত্ব
• আৰণ্যক
• উপনিষদ
• উপনিষদৰ সংখ্যা আৰু শ্ৰেণীবিভাগ
• ব্ৰহ্ম বা পৰমসত্তা
• আত্মা আৰু ব্ৰহ্ম
• জগত তত্ত্ব 
• মায়া বা অবিদ্যা 
• জীৱাত্মা কর্মতত্ত্ব 
• পুনর্জন্ম বা সংসাৰ 
• মোক্ষ বা মুক্তি 
• প্রশ্নাৱলী

Main Book ৰ ওপতৰ বিত্তি কৰি Answer লিখা হৈছে 

কিছুমান শব্দ বাদ দি পঢ়িব যেনে- Chapter 4 ৰ প্ৰসংগ: / Chapter 4 ত 

ইয়াৰ ঠাইত পাঠত উল্লেখ আছে লিখিব পাৰে

--------------------------------------------------------

চমু প্রশ্ন আৰু উত্তৰ:

1. ‘বেদ’ৰ আক্ষৰিক অর্থ কি? (What is the literal meaning of 'Veda'?)
   উত্তৰ: ‘বেদ’ শব্দৰ আক্ষৰিক অৰ্থ হ’ল জ্ঞান বা বিদ্যা (Knowledge or Wisdom)। ই সংস্কৃত ‘ৱিদ’ ধাতুৰ পৰা আহিছে, যাৰ অৰ্থ ‘জানা’। বেদৰ জৰিয়তে অতীন্দ্ৰিয় পৰমজ্ঞান (Transcendental Supreme Knowledge) লাভ কৰা যায়, যি ইন্দ্ৰিয়ৰ সহায়ত সম্ভৱ নহয়।

---

2. উপনিষদক কিয় ‘বেদান্ত’ বুলি কোৱা হয়? (Why is Upanishad called 'Vedanta'?)
   উত্তৰ: উপনিষদক ‘বেদান্ত’ (Vedanta) বুলি কোৱা হয় কাৰণ ই বেদৰ শেষ অংশ (The last part of the Vedas)। বেদৰ চাৰিটা অংশ—সংহিতা, ব্ৰাহ্মণ, আৰণ্যক আৰু উপনিষদৰ ভিতৰত উপনিষদ জ্ঞানকাণ্ডৰ (Knowledge Section) অংশ। ইয়াত বেদৰ দাৰ্শনিক আৰু তত্ত্বগত চিন্তাৰ চূড়ান্ত প্ৰকাশ ঘটে, সেয়ে ইয়াক ‘বেদৰ অন্ত’ বা ‘বেদান্ত’ বুলি কোৱা হয়।

------------------------------------------

3. বেদ কি? (What is Veda?)
   উত্তৰ: বেদ হ’ল ভাৰতৰ প্রাচীনতম ধৰ্মীয় আৰু দাৰ্শনিক গ্ৰন্থ (Ancient Religious and Philosophical Texts)। ই জ্ঞান, কৰ্ম আৰু ধৰ্মৰ সংমিশ্ৰণ। বেদৰ মাধ্যমে অতীন্দ্ৰিয় পৰমজ্ঞান (Transcendental Supreme Knowledge) লাভ কৰা যায় আৰু ই আৰ্যসকলৰ সভ্যতা, সংস্কৃতি আৰু দৰ্শনৰ মূল উৎস।

---

4. বেদ কেইখন আছে? (How many Vedas are there?)
   উত্তৰ: বেদ চাৰিখন (Four Vedas)। এইবোৰ হ’ল— ঋগ্বেদ, সামবেদ, যজুৰ্বেদ আৰু অথৰ্ববেদ।

---

5. কোনখন বেদক সবাতোকৈ প্ৰাচীন আৰু মৌলিক বুলি কোৱা হয়? (Which one is considered as the most oldest and fundamental Veda?)
   উত্তৰ: ঋগ্বেদক সবাতোকৈ প্ৰাচীন আৰু মৌলিক বেদ (Oldest and Fundamental Veda) বুলি কোৱা হয়। ইয়াত অন্য বেদৰ তুলনাত অধিক বিষয় সন্নিবিষ্ট আৰু ই আন বেদতকৈ পুৰণি।

---

6. বেদৰ কেইটাকৈ অংশ থাকে? (How many parts are there in a Veda?)
   উত্তৰ: প্রত্যেক বেদৰ চাৰিটা অংশ (Four Parts) থাকে। এইবোৰ হ’ল— সংহিতা (Samhita), ব্ৰাহ্মণ (Brahmana), আৰণ্যক (Aranyaka) আৰু উপনিষদ (Upanishad)।

---

7. বেদৰ কোনটো অংশক ‘বেদান্ত’ বুলি কোৱা হয়? (Which part of the Vedas is called the 'Vedanta'?)
   উত্তৰ: বেদৰ উপনিষদ অংশক ‘বেদান্ত’ (Vedanta) বুলি কোৱা হয়। কাৰণ ই বেদৰ শেষ অংশ (Last Part) আৰু ইয়াত দাৰ্শনিক আৰু তত্ত্বগত জ্ঞানৰ (Philosophical and Theoretical Knowledge) চূড়ান্ত প্ৰকাশ ঘটে।

------------------------

8. বেদ মানে কি? (What does Veda mean?)
   উত্তৰ: বেদ মানে জ্ঞান বা বিদ্যা (Knowledge or Wisdom)। ই ভাৰতৰ প্রাচীনতম ধৰ্মীয় আৰু দাৰ্শনিক গ্ৰন্থ (Ancient Religious and Philosophical Texts) য’ত অতীন্দ্ৰিয় পৰমজ্ঞান (Transcendental Supreme Knowledge), ধৰ্ম, কৰ্ম আৰু ব্ৰহ্মতত্ত্বৰ জ্ঞান সন্নিবিষ্ট আছে।

---

9. বেদক ভাগ কৰা ঋষি গৰাকীৰ নাম কি? (Name the sage who classified Vedas?)
   উত্তৰ: বেদক ভাগ কৰা ঋষিৰ নাম হ’ল ব্যাসদেৱ (Vyasa)। তেওঁক বেদব্যাস (Veda Vyasa) বুলিও কোৱা হয়।

---

10. ব্যাসৰ সম্পূৰ্ণ নাম কি? (What is the full name of Vyasa?)
    উত্তৰ: ব্যাসৰ সম্পূৰ্ণ নাম হ’ল কৃষ্ণদ্বৈপায়ন ব্যাস (Krishna Dvaipayana Vyasa)।

---

11. যজুৰ্বেদৰ দুটা শাখা কি কি? (What are the two parts of Yajurveda?)
    উত্তৰ: যজুৰ্বেদৰ দুটা শাখা হ’ল— কৃষ্ণযজুৰ্বেদ (Krishna Yajurveda) আৰু শুক্লযজুৰ্বেদ (Shukla Yajurveda)।

---

12. অথৰ্ববেদৰ পুৰণি নাম কি? (What is the oldest name of Atharva Veda?)
    উত্তৰ: অথৰ্ববেদৰ পুৰণি নাম হ’ল অথৰ্বাঙ্গিৰস (Atharvangirasah)।

---

13. ‘দেৱতা’ৰ ব্যুৎপত্তিগত অৰ্থ কি? (What is the etymological meaning of 'Devata'?)
    উত্তৰ: ‘দেৱতা’ শব্দৰ ব্যুৎপত্তিগত অৰ্থ হ’ল ‘দিব্য বা উজ্জ্বল সত্তা’ (Divine or Radiant Being)। ই সংস্কৃত ‘দিব’ ধাতুৰ পৰা আহিছে, যাৰ অৰ্থ হ’ল ‘উজ্জ্বল হোৱা’ বা ‘দীপ্তি প্ৰকাশ কৰা’।

---

14. দেৱতাৰ তিনিটা মুখ্য শ্রেণীবিভাগ কি কি? (What are the three main classifications of gods?)
    উত্তৰ: দেৱতাৰ তিনিটা মুখ্য শ্রেণীবিভাগ হ’ল—

• ভূলোকৰ দেৱতা (Terrestrial Gods)

• অন্তৰীক্ষৰ দেৱতা (Atmospheric Gods)

• স্বৰ্গলোকৰ দেৱতা (Celestial Gods)।

---

15. ভূলোকৰ দেৱতা বুলিলে কি বুজায়? (What do you mean by terrestrial gods?)
    উত্তৰ: ভূলোকৰ দেৱতা বুলিলে পৃথিৱীৰ সৈতে সম্পৰ্কিত দেৱতাক বুজায় (Gods related to the Earth)। যেনে— অগ্নি, পৃথিৱী আৰু সোম (Agni, Prithvi, Soma)। এই দেৱতাসকল পৃথিৱীৰ প্রাকৃতিক শক্তিৰ সৈতে জড়িত।

-----------------------------

16. অন্তৰীক্ষৰ দেৱতা বুলিলে কি বুজায়? (What do you mean by atmospheric gods?)
    উত্তৰ: অন্তৰীক্ষৰ দেৱতা বুলিলে আকাশ বা বায়ুমণ্ডলৰ সৈতে সম্পৰ্কিত দেৱতাক বুজায় (Gods related to the Atmosphere)। যেনে— ইন্দ্ৰ, বায়ু আৰু মৰুত (Indra, Vayu, Marut)। এই দেৱতাসকল বায়ুমণ্ডলৰ প্রাকৃতিক শক্তিৰ সৈতে জড়িত।

---

17. স্বৰ্গলোকৰ দেৱতা বুলিলে কি বুজায়? (What do you mean by celestial gods?)
    উত্তৰ: স্বৰ্গলোকৰ দেৱতা বুলিলে স্বৰ্গ বা আকাশৰ সৈতে সম্পৰ্কিত দেৱতাক বুজায় (Gods related to the Celestial Realm)। যেনে— সূৰ্য, বৰুণ আৰু মিত্ৰ (Surya, Varuna, Mitra)। এই দেৱতাসকল স্বৰ্গীয় শক্তিৰ সৈতে জড়িত।

---

18. অতিদেৱবাদ মানে কি? (What is henotheism?)
    উত্তৰ: অতিদেৱবাদ (Henotheism) মানে বহু দেৱতাৰ অস্তিত্ব স্বীকাৰ কৰাৰ লগতে এটা নিৰ্দিষ্ট সময়ত এজন দেৱতাক সৰ্বোচ্চ বুলি পূজা কৰা বিশ্বাস। বৈদিক ধৰ্মত এজন দেৱতাক প্ৰধান হিচাপে পূজা কৰা হয়, কিন্তু আন দেৱতাৰ অস্তিত্বকো অস্বীকাৰ কৰা নহয়।

---

19. ঋত কাক বোলে? (What is rta?)
    উত্তৰ: ঋত (Rta) হ’ল বৈদিক ধৰ্মত বিশ্বৰ স্বাভাৱিক আৰু নৈতিক শৃংখলা বা নিয়ম (Cosmic and Moral Order)। ই প্ৰকৃতি আৰু সমাজৰ সঠিক কাৰ্যকাৰিতাৰ নীতিক বুজায়, যাক দেৱতাসকলে পৰিচালনা কৰে।

---

20. ঋণ মানে কি? (What is rna?)
    উত্তৰ: ঋণ (Rna) মানে মানুহৰ জীৱনত দেৱতা, ঋষি আৰু পিতৃসকলৰ প্ৰতি থকা ঋণ বা দায়িত্ব (Debt or Obligation)। বৈদিক ধৰ্মত এই তিনিটা ঋণ পৰিশোধ কৰাৰ বাবে যজ্ঞ, অধ্যয়ন আৰু দানৰ কথা কোৱা হয়।

---

21. ‘ব্ৰাহ্মণ’ৰ ব্যুৎপত্তিগত অৰ্থ কি? (What is the etymological meaning of Brahmana?)
    উত্তৰ: ‘ব্ৰাহ্মণ’ শব্দৰ ব্যুৎপত্তিগত অৰ্থ হ’ল ‘ব্ৰহ্মৰ সৈতে সম্পৰ্কিত’ বা ‘যজ্ঞৰ বিধি-নিয়মৰ ব্যাখ্যা’ (Related to Brahma or Explanation of Rituals)। ই ‘ব্ৰহ্ম’ শব্দৰ পৰা আহিছে, যাৰ অৰ্থ যজ্ঞ বা পৱিত্ৰ কৰ্ম।

---

22. ব্ৰাহ্মণৰ যিকোনো দুটা বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা। (State any two characteristics of Brahmana.)
    উত্তৰ: ব্ৰাহ্মণৰ দুটা বৈশিষ্ট্য হ’ল—

• যজ্ঞৰ বিধি-নিয়মৰ বিস্তাৰিত ব্যাখ্যা (Detailed Explanation of Rituals)।
• মন্ত্ৰৰ অৰ্থ আৰু ব্যৱহাৰৰ তত্ত্বগত বিশ্লেষণ (Theoretical Analysis of Mantras’ Meaning and Use)।

---

23. যজ্ঞ মানে কি? (What is yajna?)
    উত্তৰ: যজ্ঞ (Yajna) মানে দেৱতাৰ উদ্দেশ্যে পৱিত্ৰ আগুৰিত হোম আৰু প্ৰাৰ্থনাৰ মাধ্যমে কৰা ধৰ্মীয় অনুষ্ঠান (Sacred Ritual Offering to Deities)। ই বৈদিক ধৰ্মত ধৰ্ম আৰু কৰ্মৰ মূল অংশ।

---

24. সোমযজ্ঞ কাক বোলে? (What is soma yajna?)
    উত্তৰ: সোমযজ্ঞ (Soma Yajna) হ’ল সোম নামৰ উদ্ভিদৰ ৰস দেৱতাৰ উদ্দেশ্যে অৰ্পণ কৰি কৰা যজ্ঞ (Ritual Offering of Soma Plant Juice)। ই বৈদিক যজ্ঞৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰকাৰ।

---

25. ৰাজসূয় যজ্ঞ কাক বোলে? (What is rajasuya yajna?)
    উত্তৰ: ৰাজসূয় যজ্ঞ (Rajasuya Yajna) হ’ল ৰজাৰ সাৰ্বভৌম ক্ষমতা আৰু প্ৰতিষ্ঠাৰ বাবে কৰা এক বিশেষ যজ্ঞ (Royal Consecration Ritual)। ইয়াৰ মাধ্যমে ৰজাৰ শাসনাধিকাৰ প্ৰতিষ্ঠিত হয়।

-----------------------------

26. অশ্বমেধ যজ্ঞ কাক বোলে? (What is asvamedha yajna?)
    উত্তৰ: অশ্বমেধ যজ্ঞ (Asvamedha Yajna) হ’ল ৰজাৰ সাৰ্বভৌম ক্ষমতা আৰু আধিপত্য প্ৰমাণৰ বাবে কৰা এক বিশেষ যজ্ঞ (Royal Horse Sacrifice Ritual)। ইয়াত এটা ঘোঁৰাক মুক্তভাৱে বিচৰণ কৰিবলৈ দিয়া হয় আৰু তাৰ পিছত যজ্ঞৰ মাধ্যমে অৰ্পণ কৰা হয়।

---

27. পঞ্চমহাযজ্ঞ বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by pancamahayajna?)
    উত্তৰ: পঞ্চমহাযজ্ঞ (Pancamahayajna) বুলিলে গৃহস্থৰ পাঁচটা প্ৰধান ধৰ্মীয় কৰ্তব্য বুজায় (Five Major Sacrificial Duties)। এইবোৰ হ’ল— দেৱযজ্ঞ, ঋষিযজ্ঞ, পিতৃযজ্ঞ, ভূতযজ্ঞ আৰু মনুষ্যযজ্ঞ।

---

28. উপনিষদ কাক বোলে? (What is Upanisad?)
    উত্তৰ: উপনিষদ (Upanisad) হ’ল বেদৰ শেষ অংশ (Last Part of the Vedas) য’ত দাৰ্শনিক আৰু আধ্যাত্মিক জ্ঞানৰ (Philosophical and Spiritual Knowledge) বিষয়ে আলোচনা কৰা হয়। ইয়াত ব্ৰহ্ম, আত্মা, মোক্ষ আদি বিষয়ৰ গভীৰ তত্ত্ব আছে।

---

29. ‘উপনিষদ’ৰ আক্ষৰিক অর্থ কি? (What is the literal meaning of 'Upanisad'?)
    উত্তৰ: ‘উপনিষদ’ৰ আক্ষৰিক অৰ্থ হ’ল ‘গুৰুৰ ওচৰত বহি শিক্ষা লোৱা’ (Sitting Near the Teacher for Learning)। ই ‘উপ’ (নিকটত), ‘নি’ (নিশ্চিতভাৱে) আৰু ‘ষদ’ (বহা) শব্দৰ পৰা আহিছে।

---

30. উপনিষদ মানে কি? (What does Upanisad mean?)
    উত্তৰ: উপনিষদ মানে বেদৰ জ্ঞানকাণ্ড (Knowledge Section) য’ত ব্ৰহ্ম, আত্মা, সংসাৰ, মোক্ষ আদি দাৰ্শনিক বিষয়ৰ (Philosophical Subjects) গভীৰ আলোচনা থাকে। ইয়াক ‘বেদান্ত’ (Vedanta) বুলিও কোৱা হয়।

---

31. যিকোনো দুখন প্রধান উপনিষদৰ নাম লিখা। (State any two principal Upanisads.)
    উত্তৰ: দুখন প্রধান উপনিষদ হ’ল—

• ঈশোপনিষদ (Isopanisad)
• কঠোপনিষদ (Kathopanisad)

---

32. সংহিতা কি? (What is Samhita?)
    উত্তৰ: সংহিতা (Samhita) হ’ল বেদৰ প্ৰথম অংশ (First Part of the Vedas) য’ত মন্ত্ৰ আৰু স্তুতি (Mantras and Hymns) সংকলিত থাকে। ইয়াত দেৱতাৰ পূজা আৰু যজ্ঞৰ মন্ত্ৰ থাকে।

---

33. বেদৰ ব্ৰাহ্মণ অংশ বুলিলে কি বুজা? (What is the Brahmana part of Vedas?)
    উত্তৰ: বেদৰ ব্ৰাহ্মণ অংশ (Brahmana Part) হ’ল যজ্ঞৰ বিধি-নিয়ম আৰু মন্ত্ৰৰ ব্যাখ্যা (Explanation of Rituals and Mantras) থকা অংশ। ই কৰ্মকাণ্ডৰ (Ritual Section) সৈতে সম্পৰ্কিত।

---

34. যিকোনো দুখন ব্ৰাহ্মণগ্ৰন্থৰ নাম লিখা। (State any two Brahmana texts.)
    উত্তৰ: দুখন ব্ৰাহ্মণগ্ৰন্থ হ’ল—

• ঐতৰেয় ব্ৰাহ্মণ (Aitareya Brahmana)
• শতপথ ব্ৰাহ্মণ (Shatapatha Brahmana)

---

35. যিকোনো দুখন আৰণ্যকগ্ৰন্থৰ নাম লিখা। (State any two Aranyaka texts.)
    উত্তৰ: দুখন আৰণ্যকগ্ৰন্থ হ’ল—

• ঐতৰেয় আৰণ্যক (Aitareya Aranyaka)
• তৈত্তিৰীয় আৰণ্যক (Taittiriya Aranyaka)

---

36. আৰণ্যক কাক বোলে? (What is Aranyaka?)
    উত্তৰ: আৰণ্যক (Aranyaka) হ’ল বেদৰ তৃতীয় অংশ (Third Part of the Vedas) য’ত যজ্ঞৰ গোপনীয় তাৎপৰ্য আৰু দাৰ্শনিক চিন্তাৰ (Secret Significance of Rituals and Philosophical Thoughts) আলোচনা থাকে। ইয়াক বনত অধ্যয়ন কৰা হৈছিল বাবে ‘আৰণ্যক’ বোলা হয়।

---

37. যিকোনো দুজন উপনিষদীয় দার্শনিকৰ নাম লিখা। (Name any two Upanisadic philosophers.)
    উত্তৰ: দুজন উপনিষদীয় দার্শনিক হ’ল—

• যাজ্ঞবল্ক্য (Yajnavalkya)
• উদ্দালক (Uddalaka)

---

38. বেদ আৰু উপনিষদৰ মাজত পাৰ্থক্য কি? (What is the difference between Veda and Upanishad?)
    উত্তৰ: বেদ আৰু উপনিষদৰ মাজত পাৰ্থক্য হ’ল—

• বেদ: বেদ হ’ল সম্পূৰ্ণ ধৰ্মীয় গ্ৰন্থ (Complete Religious Texts) য’ত সংহিতা, ব্ৰাহ্মণ, আৰণ্যক আৰু উপনিষদ সকলো অংশ থাকে। ইয়াত কৰ্মকাণ্ড (Rituals) আৰু জ্ঞানকাণ্ড (Knowledge) দুয়োটা আছে।
• উপনিষদ: উপনিষদ হ’ল বেদৰ শেষ অংশ (Last Part) আৰু কেৱল জ্ঞানকাণ্ডৰ (Philosophical Knowledge) সৈতে সম্পৰ্কিত। ইয়াত ব্ৰহ্ম, আত্মা, মোক্ষ আদি দাৰ্শনিক বিষয়ৰ আলোচনা থাকে।

------------------------------

36. কোনখন আটাইতকৈ সৰু উপনিষদ? (Which one is the smallest Upanishad?)
    উত্তৰ: ঈশোপনিষদ (Isopanisad) আটাইতকৈ সৰু উপনিষদ। ইয়াত মাত্ৰ ১৮টা মন্ত্ৰ (Mantras) আছে।

---

37. ‘ব্ৰহ্ম’ শব্দটোৰ আক্ষৰিক অর্থ কি? (What is the literal meaning of 'Brahman'?)
    উত্তৰ: ‘ব্ৰহ্ম’ শব্দৰ আক্ষৰিক অৰ্থ হ’ল ‘বৃদ্ধি’ বা ‘বিস্তাৰ’ (Growth or Expansion)। ই ‘বৃহ’ ধাতুৰ পৰা আহিছে, যাৰ অৰ্থ হ’ল বৃহৎ বা অসীম।

---

38. ব্ৰহ্ম মানে কি বুজা? (What do you mean by Brahman?)
    উত্তৰ: ব্ৰহ্ম (Brahman) মানে সৰ্বোচ্চ সত্তা বা বিশ্বৰ মূল কাৰণ (Supreme Reality or Ultimate Cause)। উপনিষদত ইয়াক সকলো সৃষ্টিৰ উৎস, অসীম আৰু অপৰিৱৰ্তনীয় সত্তা হিচাপে বৰ্ণনা কৰা হয়।

---

39. তজ্জলান মানে কি? (What is 'Tatjjalan'?)
    উত্তৰ: তজ্জলান (Tatjjalan) হ’ল ছান্দোগ্য উপনিষদৰ এক মহাবাক্য (Mahavakya) যাৰ অৰ্থ হ’ল সকলো ব্ৰহ্মৰ পৰা জন্ম লয়, তাতেই লীন হয় আৰু তাৰ মাজতেই জীৱন ধাৰণ কৰে (Everything is Born from Brahman, Merges into Brahman, and Lives in Brahman)।

---

40. ‘তজ্জলান’ শব্দৰ আক্ষৰিক অর্থ কি? (What is the literal meaning of 'Tatjjalan'?)
    উত্তৰ: ‘তজ্জলান’ শব্দৰ আক্ষৰিক অৰ্থ হ’ল ‘তৎ’ (That, অৰ্থাৎ ব্ৰহ্ম), ‘জ’ (জন্ম, Born), ‘ল’ (লীন, Merge), আৰু ‘অন’ (জীৱন, Live)। অৰ্থাৎ, সকলো ব্ৰহ্মৰ পৰা জন্ম লয়, তাত লীন হয় আৰু তাত জীৱন ধাৰণ কৰে।

---

41. ব্ৰহ্মৰ ৰূপ দুটা কি কি? (What are the two forms of Brahman?)
    উত্তৰ: ব্ৰহ্মৰ দুটা ৰূপ হ’ল—

• সগুণ ব্ৰহ্ম (Saguna Brahman): গুণসম্পন্ন আৰু ব্যক্তিগত ৰূপ।
• নিৰ্গুণ ব্ৰহ্ম (Nirguna Brahman): গুণহীন আৰু অব্যক্ত ৰূপ।

---

42. পৰ ব্ৰহ্ম কাক বোলে? (What is Para Brahman?)
    উত্তৰ: পৰ ব্ৰহ্ম (Para Brahman) হ’ল নিৰ্গুণ, অসীম আৰু সৰ্বোচ্চ সত্তা (Supreme, Attributeless Reality)। ই সকলো সৃষ্টিৰ উৎস আৰু কোনো গুণ বা ৰূপৰ দ্বাৰা সীমিত নহয়।

---

43. অপৰ ব্ৰহ্ম কাক বোলে? (What is Apara Brahman?)
    উত্তৰ: অপৰ ব্ৰহ্ম (Apara Brahman) হ’ল সগুণ ব্ৰহ্ম (Brahman with Attributes) যাক গুণ, ৰূপ আৰু ব্যক্তিত্বৰ সৈতে পূজা কৰা হয়, যেনে— বিষ্ণু, শিৱ আদি।

---

44. সগুণ ব্ৰহ্ম কাক বোলে? (What is Saguna Brahman?)
    উত্তৰ: সগুণ ব্ৰহ্ম (Saguna Brahman) হ’ল গুণ, ৰূপ আৰু ব্যক্তিত্বৰ সৈতে সম্পন্ন ব্ৰহ্ম (Brahman with Attributes)। ইয়াক দেৱতাৰ ৰূপত পূজা কৰা হয়, যেনে— বিষ্ণু, শিৱ।

---

45. নিৰ্গুণ ব্ৰহ্ম কাক বোলে? (What is Nirguna Brahman?)
    উত্তৰ: নিৰ্গুণ ব্ৰহ্ম (Nirguna Brahman) হ’ল গুণ, ৰূপ বা সীমাৰ পৰা মুক্ত অসীম সত্তা (Attributeless, Formless Reality)। ইয়াক কেৱল জ্ঞানৰ মাধ্যমে উপলব্ধি কৰা যায়।

-------------------------

46. সগুণ আৰু নিৰ্গুণ ব্ৰহ্মৰ মাজৰ দুটা পার্থক্য উল্লেখ কৰা। (State any two differences between Saguna and Nirguna Brahman.)
    উত্তৰ: সগুণ আৰু নিৰ্গুণ ব্ৰহ্মৰ মাজৰ দুটা পার্থক্য হ’ল—

• সগুণ ব্ৰহ্ম: গুণ, ৰূপ আৰু ব্যক্তিত্বৰ সৈতে সম্পন্ন (Brahman with Attributes and Form), যেনে— বিষ্ণু, শিৱ।
• নিৰ্গুণ ব্ৰহ্ম: গুণ, ৰূপ বা সীমাৰ পৰা মুক্ত অসীম সত্তা (Attributeless and Formless Reality), যাক কেৱল জ্ঞানৰ দ্বাৰা উপলব্ধি কৰা যায়।

---

47. পৰ আৰু অপৰ ব্ৰহ্মৰ মাজত দুটা পার্থক্য লিখা। (State any two differences between Para and Apara Brahman.)
    উত্তৰ: পৰ আৰু অপৰ ব্ৰহ্মৰ মাজৰ দুটা পার্থক্য হ’ল—

• পৰ ব্ৰহ্ম: নিৰ্গুণ, অসীম আৰু অব্যক্ত সৰ্বোচ্চ সত্তা (Supreme Attributeless Reality), যাৰ কোনো ৰূপ বা গুণ নাই।
• অপৰ ব্ৰহ্ম: সগুণ ব্ৰহ্ম, যাক গুণ আৰু ৰূপৰ সৈতে পূজা কৰা হয় (Brahman with Attributes), যেনে— দেৱতাৰ ৰূপ।

---

48. উপনিষদ মতে ঈশ্বৰ হ’ল পৰ ব্ৰহ্ম / অপৰ ব্ৰহ্ম। (According to the Upanishads, God is a Para Brahman / Apara Brahman.)
    উত্তৰ: উপনিষদ মতে ঈশ্বৰ হ’ল অপৰ ব্ৰহ্ম (Apara Brahman)। কাৰণ ঈশ্বৰক সগুণ ব্ৰহ্মৰ (Brahman with Attributes) ৰূপত পূজা কৰা হয়, যেনে— বিষ্ণু, শিৱ।

---

49. উপনিষদ মতে ঈশ্বৰ হ’ল সগুণ ব্ৰহ্ম / নিৰ্গুণ ব্ৰহ্ম। (According to the Upanishads, God is a Saguna Brahman / Nirguna Brahman.)
    উত্তৰ: উপনিষদ মতে ঈশ্বৰ হ’ল সগুণ ব্ৰহ্ম (Saguna Brahman)। ঈশ্বৰক গুণ আৰু ৰূপৰ সৈতে (With Attributes and Form) দেৱতাৰ ৰূপত পূজা কৰা হয়।

---

50. ব্ৰহ্ম আৰু আত্মা অভিন্ন নে? (Are Brahman and Atman identical?)
    উত্তৰ: হয়, উপনিষদ মতে ব্ৰহ্ম আৰু আত্মা অভিন্ন (Brahman and Atman are Identical)। উপনিষদৰ মহাবাক্যসমূহে এই একত্বৰ কথা প্ৰকাশ কৰে, যেনে— তত্ত্বমসি।

---

51. উপনিষদ মতে আত্মা কাক কয়? (What is Atman, according to Upanishads?)
    উত্তৰ: উপনিষদ মতে আত্মা (Atman) হ’ল জীৱৰ অভ্যন্তৰীণ সত্তা বা চৈতন্য (Inner Self or Consciousness) যি ব্ৰহ্মৰ সৈতে অভিন্ন আৰু অপৰিৱৰ্তনীয়।

---

52. তত্ত্বমসি মানে কি? (What is Tattvamasi?)
    উত্তৰ: তত্ত্বমসি (Tattvamasi) হ’ল ছান্দোগ্য উপনিষদৰ এক মহাবাক্য (Mahavakya) যাৰ অৰ্থ হ’ল ‘তুমি তাই’ (Thou Art That)। ই ব্ৰহ্ম আৰু আত্মাৰ অভিন্নতা (Identity of Brahman and Atman) প্ৰকাশ কৰে।

---

53. অহং ব্ৰহ্মাস্মি বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by Aham Brahma Asmi?)
    উত্তৰ: অহং ব্ৰহ্মাস্মি (Aham Brahma Asmi) হ’ল বৃহদাৰণ্যক উপনিষদৰ মহাবাক্য (Mahavakya) যাৰ অৰ্থ হ’ল ‘মই ব্ৰহ্ম’ (I am Brahman)। ই আত্মাৰ ব্ৰহ্মৰ সৈতে একত্ব (Unity with Brahman) বুজায়।

---

54. আয়মাত্মা ব্ৰহ্ম বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by Ayam Atma Brahma?)
    উত্তৰ: আয়মাত্মা ব্ৰহ্ম (Ayam Atma Brahma) হ’ল মাণ্ডুক্য উপনিষদৰ মহাবাক্য (Mahavakya) যাৰ অৰ্থ হ’ল ‘এই আত্মাই ব্ৰহ্ম’ (This Atman is Brahman)। ই আত্মা আৰু ব্ৰহ্মৰ অভিন্নতা (Identity of Atman and Brahman) প্ৰকাশ কৰে।

---

55. সোহহম মানে কি? (What do you mean by Soham?)
    উত্তৰ: সোহহম (Soham) মানে ‘মই তেওঁ’ (I am He)। ই উপনিষদৰ এক মন্ত্ৰ (Mantra) যিয়ে আত্মাৰ ব্ৰহ্মৰ সৈতে একত্ব (Unity of Atman with Brahman) বুজায়।

------------------------

56. জগতৰ মূল ভিত্তি কি? (What is the ultimate ground of the world?)
    উত্তৰ: উপনিষদ মতে জগতৰ মূল ভিত্তি হ’ল ব্ৰহ্ম (Brahman)। ই সকলো সৃষ্টিৰ সৰ্বোচ্চ সত্তা আৰু মূল কাৰণ (Supreme Reality and Cause)।

---

57. জগতৰ নিমিত্ত কাৰণ হিচাপে কাক গণ্য কৰা হয়? (Who is regarded as the efficient cause of the world?)
    উত্তৰ: উপনিষদ মতে ব্ৰহ্মই জগতৰ নিমিত্ত কাৰণ (Efficient Cause)। ব্ৰহ্মৰ ইচ্ছা বা সংকল্পৰ দ্বাৰা জগতৰ সৃষ্টি হয়।

---

58. জগতৰ উপাদান কাৰণ হিচাপে কাক গণ্য কৰা হয়? (Who is regarded as the material cause of the world?)
    উত্তৰ: উপনিষদ মতে ব্ৰহ্মই জগতৰ উপাদান কাৰণ (Material Cause)। জগতৰ সকলো ব্ৰহ্মৰ পৰা উৎপন্ন হয় আৰু তাতেই লীন হয়।

---

59. উপনিষদৰ মতে জগত সঁচা নে? (Is the world real, according to Upanishad?)
    উত্তৰ: উপনিষদ মতে জগত সঁচা নহয়, ই মায়া বা অস্থায়ী (Illusory or Temporary)। কেৱল ব্ৰহ্মই পৰম সত্য (Ultimate Reality)। জগত ব্ৰহ্মৰ প্ৰকাশ হিচাপে দেখা যায়, কিন্তু ইয়াৰ স্বতন্ত্ৰ সত্তা নাই।

---

60. ‘জীৱ’ৰ আক্ষৰিক অর্থ কি? (What is the literal meaning of jiva?)
    উত্তৰ: ‘জীৱ’ শব্দৰ আক্ষৰিক অৰ্থ হ’ল ‘জীৱন বা প্ৰাণ’ (Life or Living Being)। ই ‘জীৱ’ ধাতুৰ পৰা আহিছে, যাৰ অৰ্থ হ’ল জীয়াই থকা।

---

61. আত্মাৰ চাৰিটা অৱস্থা কি কি? (What are the four conditions of Atman or self?)
    উত্তৰ: আত্মাৰ চাৰিটা অৱস্থা হ’ল—

• জাগ্ৰত (Jagrat): জাগ্ৰত অৱস্থা (Waking State)
• স্বপ্ন (Svapna): সপোন অৱস্থা (Dream State)
• সুষুপ্তি (Sushupti): গভীৰ নিদ্ৰা অৱস্থা (Deep Sleep State)
• তুৰীয় (Turiya): অতীন্দ্ৰিয় অৱস্থা (Transcendental State)

---

62. জীৱাত্মাৰ পাঁচটা কোষ কি কি? (What are the five kosha of Jiva?)
    উত্তৰ: জীৱাত্মাৰ পাঁচটা কোষ হ’ল—

• অন্নময় কোষ (Annamaya Kosha)
• প্ৰাণময় কোষ (Pranamaya Kosha)
• মনোময় কোষ (Manomaya Kosha)
• বিজ্ঞানময় কোষ (Vijnanamaya Kosha)
• আনন্দময় কোষ (Anandamaya Kosha)

---

63. অন্নময় কোষ কাক বোলে? (What is Annamaya Kosha?)
    উত্তৰ: অন্নময় কোষ (Annamaya Kosha) হ’ল জীৱৰ স্থূল শৰীৰ (Physical Body) যি খাদ্যৰ দ্বাৰা গঠিত আৰু পুষ্টি লাভ কৰে।

---

64. প্ৰাণময় কোষ কাক বোলে? (What is Pranamaya Kosha?)
    উত্তৰ: প্ৰাণময় কোষ (Pranamaya Kosha) হ’ল জীৱৰ প্ৰাণশক্তি (Vital Energy) যি শ্বাস-প্ৰশ্বাস আৰু শৰীৰৰ জৈৱিক কাৰ্যৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।

---

65. বিজ্ঞানময় কোষ কাক বোলে? (What is Vijnanamaya Kosha?)
    উত্তৰ: বিজ্ঞানময় কোষ (Vijnanamaya Kosha) হ’ল জীৱৰ বুদ্ধি আৰু জ্ঞানৰ স্তৰ (Intellect and Knowledge) যি চিন্তা, বিচাৰ আৰু সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ সৈতে জড়িত।

---

66. আনন্দময় কোষ কাক বোলে? (What is Anandamaya Kosha?)
    উত্তৰ: আনন্দময় কোষ (Anandamaya Kosha) হ’ল জীৱৰ আনন্দৰ স্তৰ (Bliss Sheath) যি আত্মাৰ সৈতে নিকট সম্পৰ্কিত আৰু গভীৰ শান্তি আৰু সুখৰ অৱস্থা প্ৰকাশ কৰে।

-----------------------

ৰচনাধর্মী প্রশ্নৰ উত্তৰ:

-------------------------

1. বেদ কাক বোলে? বেদসমূহ কি কি? বেদৰ বিভিন্ন অংশসমূহ কি কি? (What is Veda? What are the Vedas? What are the different parts of Vedas?)

বেদ হ’ল ভাৰতৰ প্রাচীনতম ধৰ্মীয় আৰু দাৰ্শনিক গ্ৰন্থ (Ancient Religious and Philosophical Texts) যিবোৰ জ্ঞান, কৰ্ম আৰু ধৰ্মৰ মূল উৎস। ‘বেদ’ শব্দৰ আক্ষৰিক অৰ্থ হ’ল জ্ঞান বা বিদ্যা (Knowledge or Wisdom), যি সংস্কৃত ‘ৱিদ’ ধাতুৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে। বেদত অতীন্দ্ৰিয় পৰমজ্ঞান (Transcendental Supreme Knowledge) সন্নিবিষ্ট আছে, যি ইন্দ্ৰিয়ৰ দ্বাৰা লাভ কৰা সম্ভৱ নহয়। বৈদিক সাহিত্য আৰ্য সভ্যতা আৰু সংস্কৃতিৰ ভিত্তি আৰু ইয়াত ধৰ্ম, দৰ্শন, যজ্ঞৰ বিধি আৰু সমাজৰ নিয়মৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে। বেদৰ গুৰুত্ব এইটোৱেই যে ই হিন্দু ধৰ্মৰ মূলগত দলিল।

বেদসমূহ কি কি?
বেদ চাৰিখন, যাক চতুৰ্বেদ (Four Vedas) বোলা হয়। এইবোৰ হ’ল:

• ঋগ্বেদ (Rigveda): সবাতোকৈ প্ৰাচীন আৰু মৌলিক বেদ, য’ত দেৱতাৰ স্তুতি আৰু মন্ত্ৰ আছে।
• সামবেদ (Samaveda): সংগীত আৰু সুৰৰ সৈতে সম্পৰ্কিত, য’ত গীতৰ মাধ্যমে পূজাৰ মন্ত্ৰ আছে।
• যজুৰ্বেদ (Yajurveda): যজ্ঞৰ বিধি-নিয়ম আৰু মন্ত্ৰৰ সংকলন, য’ত কৃষ্ণ আৰু শুক্ল শাখা আছে।
• অথৰ্ববেদ (Atharvaveda): জাদু, চিকিৎসা আৰু দৈনন্দিন জীৱনৰ মন্ত্ৰৰ সংকলন।

বেদৰ বিভিন্ন অংশসমূহ কি কি?
প্রত্যেক বেদৰ চাৰিটা অংশ (Four Parts) আছে, যিবোৰ হ’ল:

1. সংহিতা (Samhita): মন্ত্ৰ আৰু স্তুতিৰ সংকলন (Collection of Mantras and Hymns), যিবোৰ যজ্ঞত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
2. ব্ৰাহ্মণ (Brahmana): যজ্ঞৰ বিধি-নিয়ম আৰু মন্ত্ৰৰ ব্যাখ্যা (Explanation of Rituals and Mantras), যি কৰ্মকাণ্ডৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।
3. আৰণ্যক (Aranyaka): যজ্ঞৰ গোপনীয় তাৎপৰ্য আৰু দাৰ্শনিক চিন্তা (Secret Significance of Rituals and Philosophical Thoughts), যাক বনত অধ্যয়ন কৰা হৈছিল।
4. উপনিষদ (Upanishad): বেদৰ শেষ অংশ, য’ত ব্ৰহ্ম, আত্মা, মোক্ষ আদি দাৰ্শনিক বিষয়ৰ (Philosophical Knowledge) আলোচনা আছে। ইয়াক বেদান্ত (Vedanta) বোলা হয়।

উপসংহাৰ:
বেদ হ’ল হিন্দু ধৰ্ম আৰু ভাৰতীয় দৰ্শনৰ মূল স্তম্ভ। ইয়াৰ চাৰিখন প্রধান গ্ৰন্থ আৰু চাৰিটা অংশই জ্ঞান আৰু কৰ্মৰ পথ দেখুৱাই জীৱনৰ উদ্দেশ্য বুজাত সহায় কৰে। বেদৰ এই বৈচিত্ৰ্যই ইয়াক এক অমূল্য সম্পদ কৰি তুলিছে।

---------------------------

2. বেদ কাক বোলে? বেদৰ পৰিচয় দিয়া। (What is Veda? Give an introduction of Vedas.)
উত্তৰ:
বেদ হ’ল ভাৰতৰ প্রাচীনতম ধৰ্মীয়, দাৰ্শনিক আৰু আধ্যাত্মিক গ্ৰন্থ (Ancient Religious, Philosophical, and Spiritual Texts), যিবোৰ হিন্দু ধৰ্মৰ মূল ভিত্তি। ‘বেদ’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল জ্ঞান বা বিদ্যা (Knowledge or Wisdom), যি সংস্কৃত ‘ৱিদ’ ধাতুৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে। বেদত অতীন্দ্ৰিয় পৰমজ্ঞান (Transcendental Supreme Knowledge) সন্নিবিষ্ট আছে, যি ইন্দ্ৰিয়ৰ দ্বাৰা লাভ কৰা সম্ভৱ নহয়। ইয়াক শ্ৰুতি (Shruti) বোলা হয়, কাৰণ ই ঋষিসকলে ঐশ্বৰিক প্ৰকাশৰ জৰিয়তে শুনি সংৰক্ষণ কৰিছিল। বেদ আৰ্য সভ্যতাৰ সংস্কৃতি, ধৰ্ম আৰু দৰ্শনৰ মূল উৎস।

বেদৰ পৰিচয় দিবলৈ গ’লে ক’ব পাৰি যে ই চাৰিখন— ঋগ্বেদ, সামবেদ, যজুৰ্বেদ আৰু অথৰ্ববেদ। ঋগ্বেদ (Rigveda) সবাতোকৈ প্ৰাচীন আৰু মৌলিক, য’ত দেৱতাৰ স্তুতিৰ মন্ত্ৰ আছে। সামবেদ (Samaveda) সংগীতৰ সৈতে সম্পৰ্কিত, যজুৰ্বেদ (Yajurveda) যজ্ঞৰ বিধিৰ বাবে আৰু অথৰ্ববেদ (Atharvaveda) জাদু, চিকিৎসা আৰু দৈনন্দিন জীৱনৰ মন্ত্ৰৰ বাবে প্ৰসিদ্ধ। বেদৰ প্ৰত্যেকৰ চাৰিটা অংশ:

• সংহিতা (Samhita): মন্ত্ৰৰ সংকলন।
• ব্ৰাহ্মণ (Brahmana): যজ্ঞৰ বিধি-নিয়ম।
• আৰণ্যক (Aranyaka): দাৰ্শনিক আৰু গোপনীয় তাৎপৰ্য।
• উপনিষদ (Upanishad): জ্ঞানকাণ্ড, য’ত ব্ৰহ্ম আৰু আত্মাৰ আলোচনা আছে।

বেদৰ গুৰুত্ব অপৰিসীম। ই ধৰ্মীয় কৰ্মকাণ্ডৰ পথ প্ৰদৰ্শন কৰাৰ লগতে জীৱনৰ উদ্দেশ্য, নৈতিকতা আৰু মোক্ষৰ পথ দেখুৱায়। বেদব্যাসে (Krishna Dvaipayana Vyasa) এই চাৰিখন বেদৰ শ্ৰেণীবিভাগ কৰিছিল, যাৰ ফলত ই সহজে অধ্যয়নযোগ্য হৈ পৰিছিল। বেদৰ এই বিশাল জ্ঞানভাণ্ডাৰে ভাৰতীয় দৰ্শন আৰু সংস্কৃতিৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে।

---

3. বেদৰ সৃষ্টিতত্ত্ব বা বিশ্বতত্ত্বৰ ওপৰত এটি ৰচনা লিখা। (Write an essay on the cosmology of Vedas.)
উত্তৰ:
বেদৰ সৃষ্টিতত্ত্ব বা বিশ্বতত্ত্ব (Cosmology of Vedas) হ’ল বিশ্বৰ উৎপত্তি, সংৰচনা আৰু কাৰ্যকাৰিতাৰ বিষয়ে বৈদিক দৰ্শনৰ এক গভীৰ আলোচনা। বেদত বিশ্বৰ সৃষ্টিৰ বিষয়ে বিভিন্ন তত্ত্ব আৰু পৌৰাণিক বৰ্ণনা আছে, যিবোৰ ঋগ্বেদৰ নাসদীয় সূক্ত (Nasadiya Sukta)ৰ দৰে অংশত স্পষ্ট। বেদৰ মতে, বিশ্বৰ মূল ভিত্তি হ’ল ব্ৰহ্ম (Brahman), যি সকলো সৃষ্টিৰ উৎস আৰু সৰ্বোচ্চ সত্তা।

বেদৰ সৃষ্টিতত্ত্বৰ মূল ধাৰণা:

1. ব্ৰহ্মৰ ভূমিকা: বেদৰ মতে, ব্ৰহ্মই জগতৰ নিমিত্ত কাৰণ (Efficient Cause) আৰু উপাদান কাৰণ (Material Cause)। ঋগ্বেদত কোৱা হৈছে যে সৃষ্টিৰ পূৰ্বে কেৱল অসীম শূন্যতা আছিল, আৰু ব্ৰহ্মৰ ইচ্ছাৰ দ্বাৰা বিশ্বৰ সৃষ্টি হৈছিল।
2. ঋতৰ ধাৰণা: ঋত (Rta) হ’ল বিশ্বৰ স্বাভাৱিক আৰু নৈতিক শৃংখলা (Cosmic and Moral Order)। দেৱতাসকলে এই ঋতৰ মাধ্যমে বিশ্বৰ কাৰ্যকাৰিতা নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
3. প্ৰকৃতিৰ উৎপত্তি: বেদত পৃথিৱী, আকাশ, সূৰ্য, চন্দ্ৰ আদি প্ৰাকৃতিক উপাদানৰ সৃষ্টিৰ কথা আছে। ঋগ্বেদৰ পুৰুষ সূক্তত (Purusha Sukta) বিশ্বৰ সৃষ্টি মহাপুৰুষৰ বলিদানৰ পৰা হোৱা বুলি কোৱা হৈছে।
4. চক্ৰীয় সৃষ্টি: বেদৰ বিশ্বতত্ত্বত সৃষ্টি, স্থিতি আৰু প্ৰলয়ৰ চক্ৰীয় ধাৰণা (Cyclic Creation) আছে। বিশ্বৰ সৃষ্টি আৰু ধ্বংস বাৰম্বাৰ ঘটে।

বৈদিক বিশ্বতত্ত্বৰ গুৰুত্ব:
বেদৰ সৃষ্টিতত্ত্বই কেৱল বিশ্বৰ উৎপত্তিৰ কথা কোৱাই নহয়, ই মানুহৰ জীৱনৰ উদ্দেশ্য আৰু প্ৰকৃতিৰ সৈতে সম্পৰ্কৰ কথাও বুজায়। ইয়াত দেৱতা, প্ৰকৃতি আৰু মানুহৰ মাজত এক সমন্বয়ৰ কথা কোৱা হৈছে। উপনিষদত এই তত্ত্ব অধিক দাৰ্শনিক ৰূপ লাভ কৰে, য’ত জগতক ব্ৰহ্মৰ প্ৰকাশ হিচাপে দেখা হয়।

উপসংহাৰ:
বেদৰ বিশ্বতত্ত্বই বিশ্বৰ সৃষ্টিৰ এক অলৌকিক আৰু দাৰ্শনিক ব্যাখ্যা প্ৰদান কৰে। ইয়াৰ মূল কথা হ’ল ব্ৰহ্মৰ অসীমতা আৰু বিশ্বৰ শৃংখলা। এই তত্ত্বই ভাৰতীয় দৰ্শনৰ ভিত্তি গঢ়ি তুলিছে আৰু আধুনিক বিজ্ঞানৰ সৈতেও ইয়াৰ কিছু সাদৃশ্য পোৱা যায়।

---

4. বেদৰ ঈশ্বৰতত্ত্বৰ ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the theology of Vedas.)
উত্তৰ:
বেদৰ ঈশ্বৰতত্ত্ব (Theology of Vedas) হ’ল বৈদিক ধৰ্মত দেৱতা, ঈশ্বৰ আৰু সৰ্বোচ্চ সত্তাৰ ধাৰণাৰ এক গভীৰ বিশ্লেষণ। বেদত ঈশ্বৰৰ ধাৰণা বহুমাত্ৰিক, য’ত বহুদেৱবাদ (Polytheism), অতিদেৱবাদ (Henotheism) আৰু একেশ্বৰবাদৰ (Monotheism) ধাৰণা মিহলি হৈ আছে। বেদৰ ঈশ্বৰতত্ত্বৰ মূল কথা হ’ল বিশ্বৰ সকলো শক্তিৰ পিছফালে এটা সৰ্বোচ্চ সত্তাৰ অস্তিত্ব।

বেদৰ ঈশ্বৰতত্ত্বৰ মূল বৈশিষ্ট্য:

1. বহুদেৱবাদ আৰু অতিদেৱবাদ: বেদত বহুতো দেৱতাৰ কথা উল্লেখ আছে, যেনে— ইন্দ্ৰ, অগ্নি, বৰুণ। কিন্তু অতিদেৱবাদৰ (Henotheism) ধাৰণা অনুসৰি এটা নিৰ্দিষ্ট সময়ত এজন দেৱতাক সৰ্বোচ্চ বুলি পূজা কৰা হয়।
2. ঋতৰ ধাৰণা: ঋত (Rta) হ’ল বিশ্বৰ নৈতিক আৰু স্বাভাৱিক শৃংখলা (Cosmic Order), যাক দেৱতাসকলে পৰিচালনা কৰে। এই ঋতৰ মাধ্যমে ঈশ্বৰৰ শক্তি প্ৰকাশ পায়।
3. ব্ৰহ্মৰ ধাৰণা: উপনিষদত ঈশ্বৰতত্ত্বৰ উন্নত ৰূপ হিচাপে ব্ৰহ্ম (Brahman)ৰ কথা কোৱা হৈছে। ব্ৰহ্ম হ’ল সৰ্বোচ্চ, অসীম আৰু অপৰিৱৰ্তনীয় সত্তা (Supreme Reality)।
4. দেৱতাৰ শ্রেণীবিভাগ: বেদত দেৱতাক তিনিটা শ্ৰেণীত ভাগ কৰা হৈছে—
   • ভূলোকৰ দেৱতা (Terrestrial Gods): অগ্নি, সোম।
   • অন্তৰীক্ষৰ দেৱতা (Atmospheric Gods): ইন্দ্ৰ, বায়ু।
   • স্বৰ্গলোকৰ দেৱতা (Celestial Gods): সূৰ্য, বৰুণ।

ঈশ্বৰতত্ত্বৰ দাৰ্শনিক দিশ:
উপনিষদত ঈশ্বৰৰ ধাৰণা অধিক দাৰ্শনিক হৈ পৰে। ইয়াত ব্ৰহ্মক সগুণ (Saguna Brahman) আৰু নিৰ্গুণ (Nirguna Brahman) ৰূপত বৰ্ণনা কৰা হৈছে। সগুণ ব্ৰহ্মক দেৱতাৰ ৰূপত পূজা কৰা হয়, আৰু নিৰ্গুণ ব্ৰহ্ম অসীম সত্তা হিচাপে জ্ঞানৰ দ্বাৰা উপলব্ধি কৰা হয়। এই ধাৰণাই বেদৰ ঈশ্বৰতত্ত্বক এক অনন্য মাত্ৰা দিয়ে।

উপসংহাৰ:
বেদৰ ঈশ্বৰতত্ত্বই দেৱতাৰ বৈচিত্ৰ্যৰ লগতে সৰ্বোচ্চ সত্তাৰ ধাৰণাক একত্ৰিত কৰিছে। ইয়াৰ বহুদেৱবাদ আৰু একেশ্বৰবাদৰ সমন্বয়ে ভাৰতীয় ধৰ্ম আৰু দৰ্শনৰ ভিত্তি গঢ়ি তুলিছে।

---

5. বৈদিক দেৱতা বুলিলে কি বুজায়? বেদত উল্লেখ কৰা বিভিন্ন ধৰণৰ দেৱ-দেবীসকল কি কি? (What do you mean by the Vedic gods? What are the different types of gods and goddesses mentioned in the Vedas?)
উত্তৰ:
বৈদিক দেৱতা বুলিলে বেদত উল্লেখিত ঐশ্বৰিক সত্তাসকলক বুজায় (Divine Beings), যিসকলে প্ৰকৃতিৰ বিভিন্ন শক্তি আৰু বিশ্বৰ শৃংখলাৰ প্ৰতীক হিচাপে পূজিত। বেদত দেৱতাসকলক প্ৰাকৃতিক উপাদানৰ (Natural Forces) ব্যক্তিত্বৰূপে চিত্ৰিত কৰা হৈছে, যেনে— অগ্নি, বায়ু, সূৰ্য। বৈদিক ধৰ্মত অতিদেৱবাদৰ (Henotheism) ধাৰণা পোৱা যায়, য’ত বহু দেৱতাৰ অস্তিত্ব স্বীকাৰ কৰাৰ লগতে এটা নিৰ্দিষ্ট সময়ত এজন দেৱতাক সৰ্বোচ্চ বুলি পূজা কৰা হয়। ‘দেৱতা’ শব্দৰ ব্যুৎপত্তিগত অৰ্থ হ’ল ‘দিব্য বা উজ্জ্বল সত্তা’ (Divine or Radiant Being), যিয়ে বিশ্বৰ শক্তি আৰু শৃংখলাৰ প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।

বেদত উল্লেখিত বিভিন্ন ধৰণৰ দেৱ-দেবী:
বেদত দেৱতাসকলক তিনিটা প্ৰধান শ্ৰেণীত ভাগ কৰা হৈছে, যিবোৰ তেওঁলোকৰ কাৰ্যক্ষেত্ৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে:

1. ভূলোকৰ দেৱতা (Terrestrial Gods): এই দেৱতাসকল পৃথিৱীৰ সৈতে সম্পৰ্কিত। উদাহৰণ:
   • অগ্নি (Agni): অগ্নিৰ দেৱতা, যজ্ঞৰ মাধ্যম আৰু দেৱতাৰ সৈতে মানুহৰ সংযোগকাৰী।
   • সোম (Soma): উদ্ভিদৰ ৰসৰ দেৱতা, যজ্ঞৰ প্ৰধান উপাদান।
2. অন্তৰীক্ষৰ দেৱতা (Atmospheric Gods): এই দেৱতাসকল বায়ুমণ্ডলৰ সৈতে জড়িত। উদাহৰণ:
   • ইন্দ্ৰ (Indra): বজ্ৰ আৰু বৰষুণৰ দেৱতা, বৈদিক সাহিত্যৰ প্ৰধান দেৱতা।
   • বায়ু (Vayu): বতাহৰ দেৱতা, জীৱনৰ প্ৰাণশক্তিৰ প্ৰতীক।
   • মৰুত (Marut): ঝঞ্জাৰ দেৱতা, ইন্দ্ৰৰ সহযোগী।
3. স্বৰ্গলোকৰ দেৱতা (Celestial Gods): এই দেৱতাসকল আকাশ বা স্বৰ্গৰ সৈতে সম্পৰ্কিত। উদাহৰণ:
   • সূৰ্য (Surya): সূৰ্যৰ দেৱতা, জ্ঞান আৰু শক্তিৰ প্ৰতীক।
   • বৰুণ (Varuna): সমুদ্ৰ আৰু নৈতিক শৃংখলাৰ দেৱতা।
   • মিত্ৰ (Mitra): চুক্তি আৰু মৈত্ৰীৰ দেৱতা।

দেবীসকলৰ উল্লেখ:
বেদত দেবীৰ উল্লেখ তুলনামূলকভাৱে কম, কিন্তু কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ দেবী হ’ল:

• উষা (Usha): প্ৰভাতৰ দেবী।
• পৃথিৱী (Prithvi): পৃথিৱীৰ দেবী।
• অদিতি (Aditi): দেৱতাসকলৰ মাতৃ আৰু অসীমতাৰ দেবী।

উপসংহাৰ:
বৈদিক দেৱতাসকল প্ৰকৃতিৰ বিভিন্ন শক্তিৰ প্ৰতিনিধিত্ব কৰে আৰু বিশ্বৰ শৃংখলা ৰক্ষা কৰে। তেওঁলোকৰ শ্ৰেণীবিভাগে বৈদিক ধৰ্মৰ বৈচিত্ৰ্য আৰু প্ৰকৃতিৰ সৈতে গভীৰ সম্পৰ্ক প্ৰকাশ কৰে। এই দেৱ-দেবীৰ পূজাই বৈদিক সমাজৰ ধৰ্মীয় আৰু সাংস্কৃতিক জীৱনক গঢ় দিছিল।

-----------------------

6. বৈদিক দেৱতাসমূহৰ এটি চমু পৰিচয় দিয়া। (Give a brief introduction of Vedic gods.)
উত্তৰ:
বৈদিক দেৱতাসকল হ’ল বেদত উল্লেখিত ঐশ্বৰিক সত্তা (Divine Beings), যিসকলে প্ৰকৃতিৰ বিভিন্ন শক্তি আৰু বিশ্বৰ শৃংখলাৰ প্ৰতীক হিচাপে পূজিত। বেদত এই দেৱতাসকলক প্ৰাকৃতিক উপাদানৰ (Natural Forces) ব্যক্তিত্বৰূপে চিত্ৰিত কৰা হৈছে, যেনে— অগ্নি (অগ্নিৰ দেৱতা), ইন্দ্ৰ (বজ্ৰ আৰু বৰষুণৰ দেৱতা), আৰু সূৰ্য (সূৰ্যৰ দেৱতা)। বৈদিক ধৰ্মত অতিদেৱবাদৰ (Henotheism) ধাৰণা প্ৰচলিত, য’ত বহু দেৱতাৰ অস্তিত্ব স্বীকাৰ কৰা হয়, কিন্তু এটা নিৰ্দিষ্ট সময়ত এজন দেৱতাক সৰ্বোচ্চ বুলি পূজা কৰা হয়।

বৈদিক দেৱতাসকলক তিনিটা শ্ৰেণীত ভাগ কৰা হৈছে:

• ভূলোকৰ দেৱতা (Terrestrial Gods): অগ্নি, সোম— পৃথিৱীৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।
• অন্তৰীক্ষৰ দেৱতা (Atmospheric Gods): ইন্দ্ৰ, বায়ু, মৰুত— বায়ুমণ্ডলৰ শক্তিৰ প্ৰতিনিধিত্বকাৰী।
• স্বৰ্গলোকৰ দেৱতা (Celestial Gods): সূৰ্য, বৰুণ, মিত্ৰ— আকাশ আৰু স্বৰ্গৰ সৈতে জড়িত।

দেবীৰ ভিতৰত উষা (প্ৰভাতৰ দেবী), পৃথিৱী (পৃথিৱীৰ দেবী), আৰু অদিতি (দেৱতাৰ মাতৃ) উল্লেখযোগ্য। এই দেৱ-দেবীৰ পূজাৰ মাধ্যমে বৈদিক সমাজে প্ৰকৃতিৰ সৈতে সম্পৰ্ক স্থাপন কৰিছিল। বেদৰ এই দেৱতাসকলে বিশ্বৰ শৃংখলা (ঋত) ৰক্ষা কৰে আৰু যজ্ঞৰ জৰিয়তে মানুহৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰে। বৈদিক দেৱতাৰ ধাৰণাই হিন্দু ধৰ্মৰ পৰৱৰ্তী উন্নতিত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে।

---

7. বেদৰ নীতিতত্ত্ব ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the ethics of Vedas.)
উত্তৰ:
বেদৰ নীতিতত্ত্ব (Ethics of Vedas) হ’ল বৈদিক সাহিত্যত উল্লেখিত সেই নৈতিক নীতি আৰু মূল্যবোধ, যিবোৰে মানুহৰ জীৱনৰ উদ্দেশ্য, সমাজৰ শৃংখলা, আৰু প্ৰকৃতিৰ সৈতে সম্পৰ্ক নিৰ্ধাৰণ কৰে। বেদত নীতিতত্ত্বৰ মূল ভিত্তি হ’ল ঋত (Rta), অৰ্থাৎ বিশ্বৰ স্বাভাৱিক আৰু নৈতিক শৃংখলা (Cosmic and Moral Order), যাৰ ওপৰত দেৱতা আৰু মানুহৰ কৰ্ম নিৰ্ভৰ কৰে। এই নীতিতত্ত্বই ধৰ্ম, সত্য, আৰু ন্যায়ৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে।

বেদৰ নীতিতত্ত্বৰ মূল দিশ:

1. ঋত আৰু ধৰ্ম: ঋত হ’ল বিশ্বৰ সাৰ্বজনীন নিয়ম, যি সত্য আৰু ন্যায়ৰ পথ দেখুৱায়। মানুহে ধৰ্মৰ (Righteousness) মাধ্যমে ঋত পালন কৰিব লাগে।
2. যজ্ঞৰ গুৰুত্ব: যজ্ঞ (Sacrificial Rituals) বেদৰ নীতিতত্ত্বৰ কেন্দ্ৰীয় ধাৰণা। ইয়াৰ জৰিয়তে মানুহে দেৱতা, প্ৰকৃতি আৰু সমাজৰ প্ৰতি নিজৰ দায়িত্ব পালন কৰে।
3. ঋণৰ ধাৰণা: বেদত তিনিপ্ৰকাৰৰ ঋণৰ (Debts) কথা কোৱা হৈছে— দেৱঋণ (দেৱতাৰ প্ৰতি), ঋষিঋণ (জ্ঞানৰ প্ৰতি), আৰু পিতৃঋণ (পূৰ্বপুৰুষৰ প্ৰতি)। এই ঋণ পৰিশোধৰ জৰিয়তে নৈতিক জীৱন গঢ়ি তোলা হয়।
4. সত্য আৰু অহিংসা: বেদত সত্য (Truth) আৰু অহিংসা (Non-violence)ৰ ওপৰত জোৰ দিয়া হৈছে, যি পৰৱৰ্তী ভাৰতীয় দৰ্শনৰ ভিত্তি হৈ পৰিছিল।

নীতিতত্ত্বৰ প্ৰভাৱ:
বেদৰ নীতিতত্ত্বই ব্যক্তিৰ জীৱনত নৈতিকতা, সমাজত শৃংখলা, আৰু প্ৰকৃতিৰ সৈতে সামঞ্জস্যৰ গুৰুত্ব শিকায়। উপনিষদত এই নীতিতত্ত্ব অধিক দাৰ্শনিক ৰূপ লাভ কৰে, য’ত আত্মাৰ মোক্ষ আৰু ব্ৰহ্মৰ সৈতে একত্বৰ কথা কোৱা হৈছে।

উপসংহাৰ:
বেদৰ নীতিতত্ত্বই মানুহক সৎ জীৱন যাপনৰ পথ দেখুৱায় আৰু সমাজৰ সুস্থিৰতাৰ বাবে নৈতিক নীতিৰ ভিত্তি প্ৰদান কৰে। ইয়াৰ ঋত, ধৰ্ম আৰু যজ্ঞৰ ধাৰণাই হিন্দু ধৰ্মৰ নৈতিক ভিত্তি গঢ়ি তুলিছে।

---

8. সংহিতা মানে কি? চাৰি সংহিতা কি কি? এইবোৰ চমুকৈ ব্যাখ্যা কৰা। (What is Samhita? What are the four Samhitas? Explain them briefly.)
উত্তৰ:
সংহিতা (Samhita) হ’ল বেদৰ প্ৰথম আৰু মৌলিক অংশ (Primary Part of Vedas), য’ত মন্ত্ৰ আৰু স্তুতিৰ সংকলন (Collection of Mantras and Hymns) থাকে। ‘সংহিতা’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল ‘সংগ্ৰহ’ বা ‘সংকলন’ (Compilation), যি যজ্ঞৰ সময়ত পঢ়া বা গোৱা হয়। সংহিতা হ’ল বেদৰ কৰ্মকাণ্ডৰ (Ritualistic Section) মূল অংশ, য’ত দেৱতাৰ পূজা আৰু প্ৰাকৃতিক শক্তিৰ স্তুতিৰ মন্ত্ৰ সন্নিবিষ্ট।

চাৰি সংহিতা কি কি?
বেদৰ চাৰিখন সংহিতা হ’ল:

1. ঋগ্বেদ সংহিতা (Rigveda Samhita):
   • সবাতোকৈ প্ৰাচীন আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ সংহিতা।
   • ইয়াত ১০টা মণ্ডলত ১০,৫৫২টা মন্ত্ৰ আছে, যিবোৰ দেৱতাৰ (যেনে— ইন্দ্ৰ, অগ্নি, সূৰ্য) স্তুতিৰ বাবে।
   • যজ্ঞৰ সময়ত পঢ়াৰ বাবে পুৰোহিতে ব্যৱহাৰ কৰে।
2. সামবেদ সংহিতা (Samaveda Samhita):
   • সংগীত আৰু সুৰৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।
   • ইয়াৰ মন্ত্ৰসমূহ ঋগ্বেদৰ পৰা গ্ৰহণ কৰা, কিন্তু সুৰৰ সৈতে গোৱা হয়।
   • যজ্ঞত গায়ক পুৰোহিতে (উদ্গাতৃ) এই মন্ত্ৰ গায়।
3. যজুৰ্বেদ সংহিতা (Yajurveda Samhita):
   • যজ্ঞৰ বিধি-নিয়ম আৰু মন্ত্ৰৰ সংকলন।
   • দুটা শাখা— কৃষ্ণ যজুৰ্বেদ (গদ্য-পদ্য মিশ্ৰিত) আৰু শুক্ল যজুৰ্বেদ (পদ্যময়)।
   • যজ্ঞৰ কাৰ্য সম্পাদনৰ বাবে পুৰোহিতে ব্যৱহাৰ কৰে।
4. অথৰ্ববেদ সংহিতা (Atharvaveda Samhita):
   • দৈনন্দিন জীৱন, চিকিৎসা, জাদু আৰু সুৰক্ষাৰ মন্ত্ৰৰ সংকলন।
   • ইয়াত ২০টা কাণ্ডত বিভিন্ন বিষয়ৰ মন্ত্ৰ আছে।
   • সাধাৰণ মানুহৰ জীৱনৰ সমস্যা সমাধানৰ বাবে ব্যৱহৃত।

উপসংহাৰ:
সংহিতাসমূহ বেদৰ মূল অংশ হিচাপে বৈদিক ধৰ্মৰ কৰ্মকাণ্ডৰ ভিত্তি। ঋগ্বেদৰ স্তুতি, সামবেদৰ সংগীত, যজুৰ্বেদৰ যজ্ঞবিধি আৰু অথৰ্ববেদৰ ব্যৱহাৰিক মন্ত্ৰই বৈদিক সংস্কৃতিৰ বৈচিত্ৰ্য প্ৰকাশ কৰে।

---

9. সংহিতাৰ অৰ্থ ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the meaning of Samhita.)
উত্তৰ:
সংহিতা (Samhita) শব্দৰ অৰ্থ হ’ল ‘সংগ্ৰহ’ বা ‘সংকলন’ (Compilation or Collection), যি সংস্কৃত ‘সম’ (Together) আৰু ‘হিত’ (Placed) শব্দৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে। বৈদিক সাহিত্যৰ প্ৰেক্ষাপটত, সংহিতা হ’ল বেদৰ প্ৰথম আৰু মৌলিক অংশ (Primary Section of Vedas), য’ত মন্ত্ৰ, স্তুতি আৰু প্ৰাৰ্থনাৰ সংকলন (Collection of Mantras, Hymns, and Prayers) থাকে। এই মন্ত্ৰসমূহ যজ্ঞৰ সময়ত পঢ়া বা গোৱা হয় আৰু দেৱতাৰ পূজাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।

সংহিতাৰ অৰ্থৰ বিশ্লেষণ:

1. ধৰ্মীয় গুৰুত্ব: সংহিতা বেদৰ কৰ্মকাণ্ডৰ (Ritualistic Section) মূল অংশ। ইয়াত থকা মন্ত্ৰসমূহে দেৱতাৰ স্তুতি, প্ৰকৃতিৰ শক্তিৰ পূজা, আৰু যজ্ঞৰ বিধি-নিয়মৰ কথা কয়।
2. গঠন: সংহিতাৰ মন্ত্ৰসমূহ সাধাৰণতে পদ্যৰূপে (Verse Form) লিখিত আৰু সুৰৰ সৈতে গোৱাৰ বাবে উপযোগী।
3. বৈচিত্ৰ্য: প্ৰত্যেক বেদৰ নিজা সংহিতা আছে— ঋগ্বেদ সংহিতা (স্তুতি), সামবেদ সংহিতা (সংগীত), যজুৰ্বেদ সংহিতা (যজ্ঞবিধি), আৰু অথৰ্ববেদ সংহিতা (ব্যৱহাৰিক মন্ত্ৰ)।

গুৰুত্ব:
সংহিতা বেদৰ মূল ভিত্তি হিচাপে বৈদিক ধৰ্মৰ কৰ্মকাণ্ড আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ প্ৰাণকেন্দ্ৰ। ইয়াৰ মন্ত্ৰসমূহে বৈদিক সমাজৰ ধৰ্মীয়, সাংস্কৃতিক আৰু দাৰ্শনিক জীৱনক গঢ় দিছিল। উপনিষদৰ দৰে জ্ঞানকাণ্ডৰ পূৰ্বে সংহিতাই কৰ্মকাণ্ডৰ ভিত্তি স্থাপন কৰিছিল।

উপসংহাৰ:
সংহিতাৰ অৰ্থ কেৱল মন্ত্ৰৰ সংকলনতেই সীমাবদ্ধ নহয়; ই বৈদিক ধৰ্মৰ আত্মা। ইয়াৰ মাধ্যমে মানুহে দেৱতাৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰে আৰু বিশ্বৰ শৃংখলা (ঋত) বজাই ৰাখে।

---

10. ব্রাহ্মণ মানে কি? ব্রাহ্মণৰ অৰ্থ আৰু বৈশিষ্ট্য ব্যাখ্যা কৰা। (What is Brahmana? Explain the meaning and characteristics of Brahmana.)
উত্তৰ:
ব্রাহ্মণ (Brahmana) হ’ল বেদৰ দ্বিতীয় অংশ (Second Part of Vedas), য’ত যজ্ঞৰ বিধি-নিয়ম, মন্ত্ৰৰ ব্যাখ্যা, আৰু ধৰ্মীয় কৰ্মকাণ্ডৰ (Ritualistic Practices) বিস্তাৰিত আলোচনা থাকে। ‘ব্রাহ্মণ’ শব্দৰ ব্যুৎপত্তিগত অৰ্থ হ’ল ‘ব্রহ্মৰ সৈতে সম্পৰ্কিত’ (Related to Brahma), য’ত ‘ব্রহ্ম’ৰ অৰ্থ যজ্ঞ বা পৱিত্ৰ কৰ্ম (Sacred Ritual)। ব্রাহ্মণ গ্রন্থসমূহে সংহিতাৰ মন্ত্ৰৰ তাৎপৰ্য বুজাই আৰু যজ্ঞৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ বিষয়ে নিৰ্দেশ দিয়ে।

ব্রাহ্মণৰ অৰ্থ:
ব্রাহ্মণ হ’ল গদ্যময় গ্রন্থ (Prose Texts), যিবোৰে বৈদিক যজ্ঞৰ বিধি, উদ্দেশ্য, আৰু মন্ত্ৰৰ অৰ্থ ব্যাখ্যা কৰে। ই সংহিতাৰ পৰিপূৰক হিচাপে কাম কৰে আৰু পুৰোহিতসকলক যজ্ঞৰ সঠিক পালনৰ নিৰ্দেশ দিয়ে। ব্রাহ্মণত ধৰ্মীয় আৰু দাৰ্শনিক বিষয়ৰ প্ৰাৰম্ভিক আলোচনাও পোৱা যায়, যি পৰৱৰ্তী সময়ত উপনিষদত সম্প্ৰসাৰিত হৈছিল।

ব্রাহ্মণৰ বৈশিষ্ট্য:

1. যজ্ঞৰ বিধি-নিয়মৰ ব্যাখ্যা (Explanation of Rituals): ব্রাহ্মণত যজ্ঞৰ প্রতিটো পদক্ষেপ, উপকৰণ, আৰু মন্ত্ৰৰ ব্যৱহাৰৰ বিস্তাৰিত বৰ্ণনা থাকে।
2. মন্ত্ৰৰ তাৎপৰ্য (Interpretation of Mantras): সংহিতাৰ মন্ত্ৰৰ অৰ্থ আৰু তাৎপৰ্য বুজোৱা হয়, যাতে পুৰোহিতে ইয়াৰ সঠিক ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে।
3. পৌৰাণিক কাহিনী (Mythological Narratives): ব্রাহ্মণত দেৱতা আৰু যজ্ঞৰ উৎপত্তিৰ বিষয়ে পৌৰাণিক কাহিনী আছে।
4. দাৰ্শনিক আলোচনাৰ প্ৰাৰম্ভ (Philosophical Beginnings): কিছুমান ব্রাহ্মণত (যেনে— শতপথ ব্রাহ্মণ) আত্মা আৰু ব্রহ্মৰ প্ৰাথমিক আলোচনা পোৱা যায়।

উদাহৰণ:
কিছুমান বিখ্যাত ব্রাহ্মণ গ্রন্থ হ’ল— ঐতরেয় ব্রাহ্মণ (ঋগ্বেদ), শতপথ ব্রাহ্মণ (যজুর্বেদ), আৰু তাণ্ড্য ব্রাহ্মণ (সামবেদ)।

উপসংহাৰ:
ব্রাহ্মণ বেদৰ কৰ্মকাণ্ডৰ মূল অংশ হিচাপে যজ্ঞৰ বিধি-নিয়মৰ ভিত্তি প্ৰদান কৰে। ইয়াৰ ব্যাখ্যামূলক আৰু দাৰ্শনিক দিশে বৈদিক ধৰ্মৰ উন্নতিত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে।

--------------------

11. আৰণ্যক কাক বোলে? আৰণ্যকৰ অৰ্থ ব্যাখ্যা কৰা। (What is Aranyaka? Explain the meaning of Aranyaka.)
উত্তৰ:
আৰণ্যক (Aranyaka) হ’ল বেদৰ তৃতীয় অংশ (Third Part of Vedas), য’ত যজ্ঞৰ গোপনীয় তাৎপৰ্য, দাৰ্শনিক চিন্তা, আৰু আধ্যাত্মিক বিষয়ৰ (Secret Significance of Rituals and Philosophical Thoughts) আলোচনা থাকে। ‘আৰণ্যক’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল ‘অৰণ্যৰ সৈতে সম্পৰ্কিত’ (Related to Forest), যি সংস্কৃত ‘অৰণ্য’ (Forest) শব্দৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে। এই গ্রন্থসমূহ বনবাসী ঋষিসকলে অৰণ্যত অধ্যয়ন আৰু ধ্যানৰ বাবে ৰচনা কৰিছিল, যাৰ ফলত ইয়াক ‘অৰণ্যৰ গ্রন্থ’ বুলি কোৱা হয়।

আৰণ্যকৰ অৰ্থৰ বিশ্লেষণ:
আৰণ্যক গ্রন্থসমূহ সংহিতা আৰু ব্রাহ্মণৰ মাজত সেতুৰ দৰে কাম কৰে, য’ত কৰ্মকাণ্ডৰ (Ritualistic Practices) পৰা জ্ঞানকাণ্ডৰ (Philosophical Knowledge) দিশলৈ এক পৰিৱৰ্তন দেখা যায়। এই গ্রন্থসমূহে যজ্ঞৰ বাহ্যিক বিধিৰ সলনি ইয়াৰ আভ্যন্তৰীণ তাৎপৰ্য আৰু আধ্যাত্মিক অৰ্থৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে।

আৰণ্যকৰ বৈশিষ্ট্য:

1. গোপনীয় আলোচনা: আৰণ্যকত যজ্ঞৰ গোপনীয় অৰ্থ আৰু প্ৰতীকী তাৎপৰ্য (Symbolic Significance) ব্যাখ্যা কৰা হয়।
2. দাৰ্শনিক প্ৰৱণতা: ইয়াত ব্রহ্ম, আত্মা, আৰু বিশ্বৰ স্বৰূপৰ প্ৰাথমিক দাৰ্শনিক আলোচনা পোৱা যায়, যি উপনিষদৰ ভিত্তি হৈ পৰিছিল।
3. অৰণ্যৰ সংযোগ: এই গ্রন্থসমূহ বনত ধ্যানমগ্ন ঋষিসকলৰ বাবে ৰচিত, যিয়ে কৰ্মকাণ্ডৰ পৰা আধ্যাত্মিক জ্ঞানৰ পথলৈ গতি কৰিছিল।

উদাহৰণ: কিছুমান বিখ্যাত আৰণ্যক হ’ল— ঐতরেয় আৰণ্যক (ঋগ্বেদ), তৈত্তিৰীয় আৰণ্যক (যজুৰ্বেদ)।

উপসংহাৰ:
আৰণ্যক বেদৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ, যিয়ে কৰ্মকাণ্ড আৰু জ্ঞানকাণ্ডৰ মাজত সংযোগ স্থাপন কৰে। ইয়াৰ দাৰ্শনিক আৰু আধ্যাত্মিক আলোচনাই বৈদিক চিন্তাধাৰাৰ উন্নতিত অৰিহণা যোগাইছিল।

---

12. যজ্ঞ কাক বোলে? ইয়াৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰসমূহ কি কি? ব্যাখ্যা কৰা। (What is Yajna? What are its various types? Explain.)
উত্তৰ:
যজ্ঞ (Yajna) হ’ল বৈদিক ধৰ্মৰ এক কেন্দ্ৰীয় কৰ্মকাণ্ড (Central Ritualistic Practice), য’ত দেৱতাৰ উদ্দেশ্যে অগ্নিত হোম আৰু উৎসৰ্গৰ মাধ্যমে পূজা কৰা হয়। ‘যজ্ঞ’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল ‘উৎসৰ্গ’ বা ‘বলিদান’ (Sacrifice or Offering), যি সংস্কৃত ‘যজ’ (To Offer) ধাতুৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে। যজ্ঞৰ মাধ্যমে মানুহে দেৱতা, প্ৰকৃতি, আৰু সমাজৰ প্ৰতি নিজৰ দায়িত্ব পালন কৰে আৰু বিশ্বৰ শৃংখলা (ঋত) বজাই ৰাখে।

যজ্ঞৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰ:
বেদত যজ্ঞক বিভিন্ন ভাগত ভাগ কৰা হৈছে, যিবোৰৰ মূল প্ৰকাৰসমূহ হ’ল:

1. হৱন যজ্ঞ (Havana Yajna):
   • এই যজ্ঞত অগ্নিত হোমৰ মাধ্যমে দেৱতাৰ উদ্দেশ্যে ঘৃত, সোমৰস আদি উৎসৰ্গ কৰা হয়।
   • উদাহৰণ: অগ্নিহোত্র (দৈনিক অগ্নিপূজা)।
2. ইষ্টি যজ্ঞ (Ishti Yajna):
   • নিৰ্দিষ্ট উদ্দেশ্য পূৰণৰ বাবে কৰা যজ্ঞ, যেনে— সন্তানলাভ বা সমৃদ্ধিৰ বাবে।
   • ই সাধাৰণতে সৰু পৰিসৰৰ যজ্ঞ।
3. সোম যজ্ঞ (Soma Yajna):
   • সোমৰসৰ (Soma Juice) উৎসৰ্গৰ সৈতে সম্পৰ্কিত বৃহৎ যজ্ঞ।
   • উদাহৰণ: অগ্নিষ্টোম, য’ত ইন্দ্ৰ আৰু অন্যান্য দেৱতাৰ পূজা কৰা হয়।
4. ৰাজসূয় যজ্ঞ (Rajasuya Yajna):
   • ৰজাৰ ক্ষমতা আৰু প্ৰভুত্ব প্ৰতিষ্ঠাৰ বাবে কৰা যজ্ঞ।
   • ইয়াত জটিল আৰু বৃহৎ কৰ্মকাণ্ড জড়িত।
5. অশ্বমেধ যজ্ঞ (Ashvamedha Yajna):
   • ৰজাৰ সাৰ্বভৌমত্ব আৰু বিজয়ৰ প্ৰতীক হিচাপে কৰা যজ্ঞ।
   • ইয়াত ঘোঁৰাৰ বলিদানৰ প্ৰতীকী তাৎপৰ্য থাকে।

যজ্ঞৰ গুৰুত্ব:
যজ্ঞ বৈদিক ধৰ্মৰ মূল স্তম্ভ। ই কেৱল ধৰ্মীয় কৰ্ম নহয়, বৰঞ্চ সমাজৰ সংহতি, প্ৰকৃতিৰ সৈতে সম্পৰ্ক, আৰু নৈতিক দায়িত্বৰ প্ৰতীক। উপনিষদত যজ্ঞৰ ধাৰণা অধিক আধ্যাত্মিক ৰূপ লাভ কৰে, য’ত আত্মোৎসৰ্গৰ কথা কোৱা হৈছে।

উপসংহাৰ:
যজ্ঞ বৈদিক সংস্কৃতিৰ হৃদয়। ইয়াৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰে বৈদিক সমাজৰ ধৰ্মীয়, সামাজিক, আৰু ৰাজনৈতিক জীৱনৰ বিভিন্ন দিশ প্ৰকাশ কৰে।

---

13. যজ্ঞৰ ওপৰত এটি টোকা লিখা। (Write a short note on Yajna.)
উত্তৰ:
যজ্ঞ (Yajna) হ’ল বৈদিক ধৰ্মৰ এক মুখ্য ধৰ্মীয় কৰ্মকাণ্ড (Key Religious Ritual), য’ত দেৱতাৰ উদ্দেশ্যে অগ্নিত হোম, উৎসৰ্গ, আৰু প্ৰাৰ্থনাৰ মাধ্যমে পূজা কৰা হয়। ‘যজ্ঞ’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল ‘বলিদান’ বা ‘উৎসৰ্গ’ (Sacrifice or Offering), যি বিশ্বৰ শৃংখলা (ঋত) বজাই ৰখাৰ এক মাধ্যম। যজ্ঞৰ মাধ্যমে মানুহে দেৱতাৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰে, প্ৰকৃতিৰ প্ৰতি কৃতজ্ঞতা প্ৰকাশ কৰে, আৰু সমাজৰ সংহতি গঢ়ি তোলে।

যজ্ঞৰ বৈশিষ্ট্য:

• ধৰ্মীয় গুৰুত্ব: যজ্ঞ হ’ল দেৱতাৰ পূজাৰ মূল উপায়, য’ত অগ্নিৰ মাধ্যমে ঘৃত, সোমৰস আদি উৎসৰ্গ কৰা হয়।
• সামাজিক ভূমিকা: যজ্ঞই সমাজৰ বিভিন্ন শ্ৰেণীৰ মানুহক একত্ৰিত কৰে আৰু সামাজিক শৃংখলাৰ প্ৰতীক।
• প্ৰকাৰ: যজ্ঞৰ মধ্যে হৱন, ইষ্টি, সোম, ৰাজসূয়, আৰু অশ্বমেধ যজ্ঞ উল্লেখযোগ্য।

গুৰুত্ব:
যজ্ঞ বৈদিক ধৰ্মৰ কেন্দ্ৰীয় ধাৰণা। ই কেৱল ধৰ্মীয় কৰ্ম নহয়, বৰঞ্চ প্ৰকৃতিৰ সৈতে সম্পৰ্ক, নৈতিক দায়িত্ব, আৰু আধ্যাত্মিক উন্নতিৰ প্ৰতীক। উপনিষদত যজ্ঞৰ ধাৰণা অধিক আধ্যাত্মিক হৈ পৰে, য’ত আত্মোৎসৰ্গৰ কথা কোৱা হৈছে।

উপসংহাৰ:
যজ্ঞ বৈদিক সংস্কৃতিৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংশ। ইয়াৰ মাধ্যমে বৈদিক সমাজে ধৰ্ম, সমাজ, আৰু প্ৰকৃতিৰ মাজত সামঞ্জস্য ৰক্ষা কৰিছিল।

---

14. পঞ্চযজ্ঞৰ তত্ত্বটো ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the theory of Pancayajna.)
উত্তৰ:
পঞ্চযজ্ঞ (Pancayajna) হ’ল বৈদিক ধৰ্মৰ এক নৈতিক তত্ত্ব (Ethical Theory), য’ত পাঁচপ্ৰকাৰৰ যজ্ঞৰ মাধ্যমে মানুহৰ জীৱনৰ পাঁচটা ঋণ (Five Debts) পৰিশোধৰ কথা কোৱা হৈছে। এই তত্ত্বৰ মূল উদ্দেশ্য হ’ল মানুহক নৈতিক আৰু ধৰ্মীয় জীৱন যাপনৰ পথ দেখুৱাই সমাজ আৰু প্ৰকৃতিৰ প্ৰতি দায়িত্ব পালন কৰা। পঞ্চযজ্ঞৰ ধাৰণা তৈত্তিৰীয় আৰণ্যক আৰু পৰৱৰ্তী গ্রন্থত বিশদভাৱে উল্লেখিত।

পঞ্চযজ্ঞৰ পাঁচটা প্ৰকাৰ:

1. দেৱযজ্ঞ (Deva Yajna):
   • দেৱতাৰ প্ৰতি ঋণ পৰিশোধৰ বাবে অগ্নিত হোম আৰু পূজাৰ মাধ্যমে যজ্ঞ।
   • উদাহৰণ: অগ্নিহোত্র, দেৱতাৰ প্ৰাৰ্থনা।
2. পিতৃযজ্ঞ (Pitri Yajna):
   • পূৰ্বপুৰুষৰ প্ৰতি ঋণ পৰিশোধৰ বাবে শ্রাদ্ধ, তৰ্পণ আদি কৰ্ম।
   • ই পৰিয়ালৰ ধাৰাবাহিকতা আৰু কৃতজ্ঞতাৰ প্ৰতীক।
3. ঋষিযজ্ঞ (Rishi Yajna):
   • ঋষি বা জ্ঞানৰ প্ৰতি ঋণ পৰিশোধৰ বাবে বেদ অধ্যয়ন আৰু জ্ঞানৰ প্ৰচাৰ।
   • ই শিক্ষা আৰু জ্ঞানৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে।
4. ভূতযজ্ঞ (Bhuta Yajna):
   • জীৱ-জন্তু আৰু প্ৰকৃতিৰ প্ৰতি ঋণ পৰিশোধৰ বাবে পশু-পক্ষীক খাদ্য দিয়া আৰু পৰিৱেশৰ যত্ন লোৱা।
   • ই প্ৰকৃতিৰ সৈতে সামঞ্জস্যৰ কথা কয়।
5. মনুষ্যযজ্ঞ (Manushya Yajna):
   • সমাজৰ প্ৰতি ঋণ পৰিশোধৰ বাবে দান, আতিথ্য, আৰু সামাজিক সেৱা।
   • ই সমাজৰ কল্যাণৰ বাবে কৰ্মৰ গুৰুত্ব শিকায়।

পঞ্চযজ্ঞৰ তাৎপৰ্য:
পঞ্চযজ্ঞৰ তত্ত্বই মানুহক জীৱনৰ বিভিন্ন দিশৰ প্ৰতি দায়িত্বশীল হ’বলৈ শিকায়। ই ধৰ্মীয় কৰ্মৰ লগতে সামাজিক, পাৰিবাৰিক, আৰু পাৰিস্থিতিক দায়িত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে। এই তত্ত্বই বৈদিক নীতিতত্ত্বৰ সাৰ্বজনীনতা প্ৰকাশ কৰে।

উপসংহাৰ:
পঞ্চযজ্ঞ বৈদিক ধৰ্মৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ নৈতিক তত্ত্ব, যিয়ে জীৱনৰ সকলো দিশৰ প্ৰতি কৃতজ্ঞতা আৰু দায়িত্বৰ শিক্ষা দিয়ে। ই ব্যক্তিৰ জীৱনক সমৃদ্ধ কৰাৰ লগতে সমাজ আৰু প্ৰকৃতিৰ সৈতে সামঞ্জস্য ৰক্ষা কৰে।

---

15. ব্রাহ্মণৰ নীতিতত্ত্ব ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the ethics of Brahmana.)
উত্তৰ:
ব্রাহ্মণৰ নীতিতত্ত্ব (Ethics of Brahmana) হ’ল ব্রাহ্মণ গ্রন্থসমূহত উল্লেখিত সেই নৈতিক নীতি আৰু মূল্যবোধ, যিবোৰে যজ্ঞৰ বিধি-নিয়ম, সামাজিক দায়িত্ব, আৰু ধৰ্মীয় কৰ্মৰ (Ritualistic and Moral Duties) ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে। ব্রাহ্মণ গ্রন্থসমূহ বেদৰ দ্বিতীয় অংশ হিচাপে যজ্ঞৰ ব্যাখ্যা আৰু তাৎপৰ্যৰ ওপৰত কেন্দ্ৰিত, কিন্তু ইয়াত নৈতিক জীৱনৰ নীতিও প্ৰকাশ পায়।

ব্রাহ্মণৰ নীতিতত্ত্বৰ মূল দিশ:

1. যজ্ঞৰ নৈতিক গুৰুত্ব:
   • ব্রাহ্মণত যজ্ঞক বিশ্বৰ শৃংখলা (ঋত) বজাই ৰখাৰ মাধ্যম হিচাপে দেখা হয়।
   • যজ্ঞৰ সঠিক পালনৰ জৰিয়তে মানুহে দেৱতা আৰু প্ৰকৃতিৰ প্ৰতি নিজৰ দায়িত্ব পালন কৰে।
2. ধৰ্ম আৰু সত্য:
   • ব্রাহ্মণত সত্য (Truth) আৰু ধৰ্ম (Righteousness)ৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছে।
   • যজ্ঞৰ বিধি পালনত নৈতিক শুদ্ধতা আৰু সততা অপৰিহাৰ্য।
3. সামাজিক দায়িত্ব:
   • ব্রাহ্মণত পুৰোহিত আৰু গৃহস্থৰ সামাজিক দায়িত্বৰ কথা কোৱা হৈছে।
   • যজ্ঞৰ মাধ্যমে সমাজৰ সংহতি আৰু সুস্থিৰতা বজাই ৰখা হয়।
4. ঋণৰ ধাৰণা:
   • ব্রাহ্মণত দেৱঋণ, ঋষিঋণ, আৰু পিতৃঋণৰ কথা উল্লেখ আছে।
   • এই ঋণ পৰিশোধৰ জৰিয়তে মানুহে নৈতিক জীৱন গঢ়ি তোলে।

নীতিতত্ত্বৰ দাৰ্শনিক দিশ:
কিছুমান ব্রাহ্মণ গ্রন্থত (যেনে— শতপথ ব্রাহ্মণ) আত্মা আৰু ব্রহ্মৰ প্ৰাথমিক আলোচনা পোৱা যায়, যি পৰৱৰ্তী সময়ত উপনিষদৰ দাৰ্শনিক নীতিতত্ত্বৰ ভিত্তি হৈ পৰিছিল। এই আলোচনাই যজ্ঞৰ বাহ্যিক কৰ্মৰ পৰা আভ্যন্তৰীণ আধ্যাত্মিকতাৰ দিশলৈ পৰিৱৰ্তনৰ ইংগিত দিয়ে।

উপসংহাৰ:
ব্রাহ্মণৰ নীতিতত্ত্ব যজ্ঞৰ বিধিৰ মাধ্যমে নৈতিক আৰু ধৰ্মীয় জীৱনৰ পথ দেখুৱায়। ই সত্য, ধৰ্ম, আৰু সামাজিক দায়িত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব দি বৈদিক সংস্কৃতিৰ নৈতিক ভিত্তি গঢ়ি তুলিছে।

------------------------

16. ঋণ বুলিলে কি বুজায়? ব্রাহ্মণত উল্লেখ কৰা তিনিটা প্ৰধান ঋণ কি কি? ব্যাখ্যা কৰা। (What do you mean by Rna? What are the three main Rnas mentioned in the Brahmana? Explain.)
উত্তৰ:
ঋণ (Rna) শব্দৰ অৰ্থ হ’ল ‘ঋণ’ বা ‘দায়িত্ব’ (Debt or Obligation), যি বৈদিক দৰ্শনত মানুহৰ জীৱনৰ নৈতিক আৰু ধৰ্মীয় দায়বদ্ধতাক বুজায়। বেদৰ ব্রাহ্মণ গ্রন্থসমূহত ঋণৰ ধাৰণাৰ মাধ্যমে মানুহক জীৱনৰ বিভিন্ন দিশৰ প্ৰতি কৃতজ্ঞতা আৰু দায়িত্ব পালনৰ কথা কোৱা হৈছে। এই ঋণ পৰিশোধৰ জৰিয়তে মানুহে ধৰ্মীয় আৰু সামাজিক শৃংখলা বজাই ৰাখে।

ব্রাহ্মণত উল্লেখিত তিনিটা প্ৰধান ঋণ:

1. দেৱঋণ (Deva Rna):
   • দেৱতাৰ প্ৰতি ঋণ, যিহেতু দেৱতাই বিশ্বৰ শৃংখলা (ঋত) বজাই ৰাখে আৰু মানুহৰ জীৱনৰ সুৰক্ষা দিয়ে।
   • পৰিশোধৰ উপায়: যজ্ঞ, হোম, আৰু দেৱতাৰ পূজাৰ মাধ্যমে। উদাহৰণ— অগ্নিহোত্র।
2. ঋষিঋণ (Rishi Rna):
   • ঋষি বা গুৰুৰ প্ৰতি ঋণ, যিসকলে বেদৰ জ্ঞান সংৰক্ষণ আৰু প্ৰচাৰ কৰিছে।
   • পৰিশোধৰ উপায়: বেদ অধ্যয়ন, জ্ঞানৰ প্ৰচাৰ, আৰু শিক্ষাৰ মাধ্যমে।
3. পিতৃঋণ (Pitri Rna):
   • পূৰ্বপুৰুষৰ প্ৰতি ঋণ, যিসকলে পৰিয়ালৰ ধাৰাবাহিকতা বজাই ৰাখিছে।
   • পৰিশোধৰ উপায়: শ্রাদ্ধ, তৰ্পণ, আৰু সন্তান জন্মদানৰ মাধ্যমে।

গুৰুত্ব:
এই তিনিটা ঋণৰ ধাৰণাই মানুহক ধৰ্মীয়, বৌদ্ধিক, আৰু পাৰিবাৰিক দায়িত্বৰ প্রতি সচেতন কৰে। ব্রাহ্মণ গ্রন্থসমূহত এই ঋণ পৰিশোধৰ মাধ্যমে বিশ্বৰ শৃংখলা আৰু নৈতিক জীৱনৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত জোৰ দিয়া হৈছে।

উপসংহাৰ:
ঋণৰ ধাৰণা বৈদিক নীতিতত্ত্বৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ। দেৱঋণ, ঋষিঋণ, আৰু পিতৃঋণৰ পৰিশোধৰ জৰিয়তে মানুহে জীৱনৰ সামগ্ৰিক দায়িত্ব পালন কৰে আৰু ধৰ্মীয় জীৱন গঢ়ি তোলে।

------------------------

17. উপনিষদৰ অৰ্থ নিৰূপণ কৰা। (Determine the meaning of the 'Upanishad'.)
উত্তৰ:
উপনিষদ (Upanishad) শব্দৰ অৰ্থ হ’ল ‘নিকটত বহি শিক্ষা গ্ৰহণ’ (Sitting Near to Learn) বা ‘গোপনীয় জ্ঞান’ (Secret Knowledge)। এই শব্দটো সংস্কৃত ‘উপ’ (Near), ‘নি’ (Down), আৰু ‘ষদ’ (To Sit) শব্দৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে। উপনিষদ বেদৰ চতুৰ্থ আৰু শেষ অংশ (Fourth Part of Vedas), যাক বেদান্ত (Vedanta) বা ‘বেদৰ অন্ত’ বুলিও কোৱা হয়।

উপনিষদৰ অৰ্থৰ বিশ্লেষণ:

1. আধ্যাত্মিক জ্ঞান: উপনিষদত ব্রহ্ম (Ultimate Reality), আত্মা (Soul), আৰু মোক্ষৰ (Liberation) বিষয়ে গভীৰ দাৰ্শনিক আলোচনা থাকে। ই কৰ্মকাণ্ডৰ (Ritualistic Practices) পৰা জ্ঞানকাণ্ডৰ (Philosophical Knowledge) দিশলৈ পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰতীক।
2. গুৰু-শিষ্য পৰম্পৰা: উপনিষদৰ নামৰ অৰ্থই গুৰুৰ নিকটত বহি গোপনীয় জ্ঞান গ্ৰহণৰ পৰম্পৰাক সূচায়। এই গ্রন্থসমূহত শিষ্যই গুৰুৰ পৰা আধ্যাত্মিক শিক্ষা লাভ কৰাৰ কথা বৰ্ণিত হৈছে।
3. দাৰ্শনিক গ্রন্থ: উপনিষদসমূহ ভাৰতীয় দৰ্শনৰ ভিত্তি, য’ত অদ্বৈত বেদান্ত, বিশিষ্টাদ্বৈত আদি দাৰ্শনিক ধাৰণাৰ উৎপত্তি হৈছে।

গুৰুত্ব:
উপনিষদ হ’ল বৈদিক সাহিত্যৰ শিখৰ, যিয়ে মানুষৰ জীৱনৰ চূড়ান্ত উদ্দেশ্য— মোক্ষ বা আত্মজ্ঞানৰ পথ দেখুৱায়। ইয়াৰ দাৰ্শনিক আলোচনাই হিন্দু ধৰ্মৰ পৰৱৰ্তী উন্নতিৰ ভিত্তি গঢ়ি তুলিছে।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ অৰ্থ কেৱল শব্দগত নহয়; ই আধ্যাত্মিক জ্ঞানৰ সন্ধানৰ প্ৰতীক। ইয়াৰ মাধ্যমে মানুহে সত্যৰ গভীৰতা আৰু জীৱনৰ মূল উদ্দেশ্যৰ বিষয়ে জানিব পাৰে।

---

18. বেদৰ অৰ্থ নিৰূপণ কৰা। (Determine the meaning of 'Veda'.)
উত্তৰ:
বেদ (Veda) শব্দৰ অৰ্থ হ’ল ‘জ্ঞান’ বা ‘পৱিত্ৰ জ্ঞান’ (Knowledge or Sacred Knowledge)। এই শব্দটো সংস্কৃত ‘বিদ’ ধাতুৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে, যাৰ অৰ্থ ‘জানো’ (To Know)। বেদ হ’ল হিন্দু ধৰ্মৰ প্ৰাচীনতম ধৰ্মগ্রন্থ (Ancient Sacred Texts), যিবোৰক শ্রুতি (Shruti) বুলি কোৱা হয়, অৰ্থাৎ ঈশ্বৰৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত জ্ঞান যি ঋষিসকলে শুনি লিখিছিল।

বেদৰ অৰ্থৰ বিশ্লেষণ:

1. ধৰ্মীয় গুৰুত্ব: বেদত ধৰ্ম, যজ্ঞ, দেৱতাৰ পূজা, আৰু নীতিৰ বিষয়ে বিশদভাৱে আলোচনা কৰা হৈছে। ই হিন্দু ধৰ্মৰ মূল ভিত্তি।
2. চাৰিটা অংশ: বেদ চাৰিখন— ঋগ্বেদ, সামবেদ, যজুৰ্বেদ, আৰু অথৰ্ববেদ। প্ৰত্যেক বেদত সংহিতা, ব্রাহ্মণ, আৰণ্যক, আৰু উপনিষদ নামৰ চাৰিটা অংশ থাকে।
3. জ্ঞানৰ ভাণ্ডাৰ: বেদত কেৱল ধৰ্মীয় বিষয়েই নহয়, জ্যোতিৰ্বিজ্ঞান, চিকিৎসা, সংগীত, আৰু সমাজৰ বিভিন্ন দিশৰ জ্ঞান সন্নিবিষ্ট।

গুৰুত্ব:
বেদ হ’ল ভাৰতীয় সংস্কৃতি আৰু দৰ্শনৰ মূল উৎস। ই ধৰ্মীয় আৰু আধ্যাত্মিক জীৱনৰ পথপ্ৰদৰ্শক হিচাপে কাম কৰে আৰু হিন্দু ধৰ্মৰ সকলো শাখাৰ ভিত্তি হিচাপে বিবেচিত।

উপসংহাৰ:
বেদৰ অৰ্থ হ’ল জ্ঞানৰ পৱিত্ৰ ভাণ্ডাৰ, যিয়ে মানুহক ধৰ্ম, নীতি, আৰু আধ্যাত্মিকতাৰ পথ দেখুৱায়। ই ভাৰতীয় সভ্যতাৰ এক অমূল্য সম্পদ।

---

19. উপনিষদৰ পৰমসত্তা বা ব্রহ্মৰ ধাৰণাটো ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the Upanisadic concept of Ultimate Reality or Brahman.)
উত্তৰ:
উপনিষদত ব্রহ্ম (Brahman) হ’ল পৰমসত্তা বা চূড়ান্ত সত্য (Ultimate Reality), যি বিশ্বৰ সকলো কিছুৰ উৎস আৰু ভিত্তি। ব্রহ্মক সৰ্বব্যাপী (Omnipresent), সৰ্বজ্ঞ (Omniscient), আৰু সৰ্বশক্তিমান (Omnipotent) হিচাপে বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ই নিৰাকাৰ (Formless), নিৰ্গুণ (Without Attributes), আৰু অসীম (Infinite)। উপনিষদৰ মতে, ব্রহ্মই বিশ্বৰ সৃষ্টি, স্থিতি, আৰু লয়ৰ কাৰণ।

ব্রহ্মৰ ধাৰণাৰ মূল দিশ:

1. নিৰাকাৰ আৰু নিৰ্গুণ: উপনিষদত ব্রহ্মক কোনো নিৰ্দিষ্ট ৰূপ বা গুণৰ সৈতে সীমাবদ্ধ নকৰি অসীম আৰু অপৰিবৰ্তনীয় হিচাপে চিত্ৰিত কৰা হৈছে। ই সকলো দৃশ্যমান আৰু অদৃশ্যৰ অতীত।
2. সৎ-চিৎ-আনন্দ: ব্রহ্মক সৎ (Existence), চিৎ (Consciousness), আৰু আনন্দ (Bliss)ৰ স্বৰূপ বুলি কোৱা হৈছে। ইয়াৰ মাধ্যমে ব্রহ্মৰ স্বাভাৱিক গুণ ব্যাখ্যা কৰা হয়।
3. বিশ্বৰ উৎস: ব্রহ্মই বিশ্বৰ সৃষ্টিকৰ্তা, স্থিতিকৰ্তা, আৰু ধ্বংসকৰ্তা। ছান্দোগ্য উপনিষদত কোৱা হৈছে, “সৰ্বং খল্বিদং ব্রহ্ম” (All this is Brahman), অৰ্থাৎ সকলো ব্রহ্মৰ পৰাই উৎপত্তি হৈছে।
4. আত্মাৰ সৈতে একত্ব: উপনিষদৰ মূল শিক্ষা হ’ল ব্রহ্ম আৰু আত্মা (Individual Soul) মূলতঃ এক। এই ধাৰণা “অহং ব্রহ্মাস্মি” (I am Brahman) আৰু “তৎ ত্বং অসি” (Thou art That)ৰ দৰে মহাবাক্যত প্ৰকাশ পায়।

গুৰুত্ব:
ব্রহ্মৰ ধাৰণাই উপনিষদৰ অদ্বৈত বেদান্তৰ ভিত্তি গঢ়ি তুলিছে। ই মানুহক মায়া (Illusion)ৰ পৰা মুক্ত হৈ আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে মোক্ষ লাভৰ পথ দেখুৱায়।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ ব্রহ্মৰ ধাৰণা হ’ল বিশ্বৰ চূড়ান্ত সত্যৰ সন্ধান। ই কেৱল দাৰ্শনিক তত্ত্ব নহয়, বৰঞ্চ জীৱনৰ গভীৰ উদ্দেশ্য আৰু আধ্যাত্মিক মুক্তিৰ পথপ্ৰদৰ্শক।

---

20. উপনিষদৰ আত্মাৰ ধাৰণাটোৰ ওপৰত এটি টোকা লিখা। (Write a short note on Atman of Upanisad.)
উত্তৰ:
উপনিষদত আত্মা (Atman) হ’ল জীৱৰ অভ্যন্তৰীণ সত্তা বা আধ্যাত্মিক চেতনা (Inner Self or Spiritual Consciousness), যি শৰীৰ, মন, আৰু ইন্দ্ৰিয়ৰ অতীত। আত্মাক অমৰ (Immortal), অপৰিবৰ্তনীয় (Unchanging), আৰু পৰমসত্তা ব্রহ্মৰ সৈতে অভিন্ন (Identical to Brahman) বুলি বিবেচনা কৰা হয়। উপনিষদৰ মতে, আত্মাই জীৱৰ প্ৰকৃত স্বৰূপ আৰু ইয়াৰ মাধ্যমে মোক্ষ লাভ সম্ভৱ।

আত্মাৰ বৈশিষ্ট্য:

• অমৰ আৰু অপৰিবৰ্তনীয়: আত্মা শৰীৰৰ জন্ম-মৃত্যুৰ অতীত। ই চিৰন্তন আৰু অবিনাশী।
• ব্রহ্মৰ সৈতে একত্ব: উপনিষদত কোৱা হৈছে যে আত্মা আৰু ব্রহ্ম এক। “অহং ব্রহ্মাস্মি” (I am Brahman) আৰু “তৎ ত্বং অসি” (Thou art That)ৰ দৰে মহাবাক্যই এই একত্বৰ কথা প্ৰকাশ কৰে।
• মায়াৰ দ্বাৰা আবৃত: অজ্ঞানতা বা মায়াৰ বাবে মানুহে আত্মাৰ প্ৰকৃত স্বৰূপ বুজিব নোৱাৰে। আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে এই মায়া দূৰ হয়।

গুৰুত্ব:
আত্মাৰ ধাৰণা উপনিষদৰ দাৰ্শনিক ভিত্তি। ই মানুহক শৰীৰৰ ক্ষণস্থায়ী সুখৰ পৰা মুক্ত হৈ আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে মোক্ষৰ পথলৈ লৈ যায়। এই ধাৰণাই অদ্বৈত বেদান্তৰ মূল তত্ত্ব গঢ়ি তুলিছে।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ আত্মাৰ ধাৰণা মানুহৰ প্ৰকৃত স্বৰূপৰ সন্ধানৰ পথ দেখুৱায়। ই আধ্যাত্মিক জীৱনৰ মূল লক্ষ্য— ব্রহ্মৰ সৈতে একত্ব লাভৰ কথা কয়।

----------------

21. উপনিষদৰ মায়াৰ ধাৰণাটো ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the Upanisadic doctrine of Maya.)
উত্তৰ:
উপনিষদত মায়া (Maya) হ’ল এক দাৰ্শনিক ধাৰণা, যি বিশ্বৰ দৃশ্যমান জগতৰ অস্থায়ী আৰু ভ্ৰামক (Illusory) স্বৰূপক বুজায়। মায়া শব্দৰ অৰ্থ হ’ল ‘যি সত্য নহয়’ বা ‘ভ্ৰম’ (Illusion), যিয়ে মানুহক পৰমসত্তা ব্রহ্মৰ (Ultimate Reality) পৰা বিচ্ছিন্ন কৰি জগতৰ মিছা ৰূপত আবদ্ধ কৰি ৰাখে।

মায়াৰ মূল দিশ:

1. ভ্ৰামক শক্তি (Illusory Power): মায়া হ’ল ব্রহ্মৰ এক শক্তি, যাৰ দ্বাৰা জগতৰ বৈচিত্ৰ্য সৃষ্টি হয়। ই জগতক সত্য যেন দেখুৱায়, কিন্তু আচলতে ই অস্থায়ী আৰু অসত্য। উদাহৰণস্বৰূপে, শুক্লা উপনিষদত কোৱা হৈছে যে মায়াৰ বাবে মানুহে ব্রহ্মৰ সত্য স্বৰূপ বুজিব নোৱাৰে।
2. অজ্ঞানৰ কাৰণ: মায়াৰ প্ৰভাৱত মানুহে নিজৰ আত্মাৰ (Atman) প্ৰকৃত স্বৰূপ ভুলি জগতৰ ক্ষণস্থায়ী সুখৰ পিছত দৌৰে। এই অজ্ঞানতাই সংসাৰৰ বন্ধনৰ কাৰণ।
3. মুক্তিৰ পথ: মায়াৰ পৰা মুক্তি লাভৰ উপায় হ’ল আত্মজ্ঞান (Self-Knowledge)। জ্ঞানৰ মাধ্যমে মানুহে মায়াৰ ভ্ৰম দূৰ কৰি ব্রহ্মৰ সৈতে একত্ব লাভ কৰে।

গুৰুত্ব:
মায়াৰ ধাৰণা উপনিষদৰ অদ্বৈত বেদান্তৰ এক কেন্দ্ৰীয় তত্ত্ব। ই জগতৰ অস্থায়ী স্বৰূপ বুজি ব্রহ্মৰ পৰম সত্যৰ দিশে যাত্ৰাৰ পথ দেখুৱায়।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ মায়াৰ ধাৰণা মানুহক জগতৰ ভ্ৰামক স্বৰূপৰ পৰা সাৰ পাই আত্মজ্ঞানৰ জৰিয়তে মোক্ষ লাভৰ পথত আগবঢ়াই নিয়ে। ই দাৰ্শনিকভাৱে জীৱনৰ গভীৰ সত্যৰ সন্ধানৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ।

---

22. উপনিষদৰ জগত তত্ত্বটো ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the Upanisadic doctrine of the world or Jagat.)
উত্তৰ:
উপনিষদৰ মতে, জগত (Jagat) বা বিশ্ব হ’ল ব্রহ্মৰ (Brahman) পৰা উৎপন্ন এক অস্থায়ী আৰু ভ্ৰামক (Illusory) প্ৰকাশ। জগতৰ স্বৰূপ সত্য নহয়, বৰঞ্চ ই মায়াৰ (Maya) দ্বাৰা সৃষ্ট এক প্ৰতিফলন। উপনিষদত জগতক ব্রহ্মৰ অভিব্যক্তি হিচাপে দেখা হয়, কিন্তু ইয়াৰ স্বাধীন অস্তিত্ব নাই।

জগত তত্ত্বৰ মূল দিশ:

1. ব্রহ্মৰ পৰা উৎপত্তি: ছান্দোগ্য উপনিষদত কোৱা হৈছে, “সৰ্বং খল্বিদং ব্রহ্ম” (All this is Brahman), অৰ্থাৎ জগতৰ সকলো ব্রহ্মৰ পৰা উৎপন্ন। জগত ব্রহ্মৰ সৃষ্টিশীল শক্তিৰ প্ৰকাশ।
2. মায়াৰ সৃষ্টি: জগতৰ দৃশ্যমান ৰূপ মায়াৰ দ্বাৰা সৃষ্ট। মায়াৰ প্ৰভাৱত জগত সত্য যেন লাগে, কিন্তু আচলতে ই অস্থায়ী আৰু পরিবর্তনশীল।
3. অস্থায়ী স্বৰূপ: উপনিষদত জগতক স্বপ্ন বা মৰীচিকাৰ (Mirage) সৈতে তুলনা কৰা হৈছে। ইয়াৰ অস্তিত্ব ব্রহ্মৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল, আৰু ইয়াৰ নিজস্ব সত্তা নাই।
4. জ্ঞানৰ দ্বাৰা উত্তৰণ: জগতৰ ভ্ৰামক স্বৰূপ বুজি আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে মানুহে জগতৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্ত হৈ ব্রহ্মৰ সৈতে একত্ব লাভ কৰে।

গুৰুত্ব:
জগত তত্ত্বই উপনিষদৰ অদ্বৈত দৰ্শনৰ ভিত্তি গঢ়ি তুলিছে। ই মানুহক জগতৰ ক্ষণস্থায়ী সুখৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হৈ পৰম সত্যৰ সন্ধানৰ পথ দেখুৱায়।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ জগত তত্ত্বৰ মতে, জগত ব্রহ্মৰ মায়াময় প্ৰকাশ। ইয়াৰ অস্থায়ী স্বৰূপ বুজি আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে মানুহে মোক্ষ লাভ কৰিব পাৰে।

---

23. আত্মা আৰু ব্রহ্মৰ সম্বন্ধ ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the relation between Atman and Brahman.)
উত্তৰ:
উপনিষদত আত্মা (Atman) আৰু ব্রহ্মৰ (Brahman) সম্বন্ধ এক গভীৰ দাৰ্শনিক তত্ত্ব। উপনিষদৰ মূল শিক্ষা হ’ল আত্মা আৰু ব্রহ্ম মূলতঃ অভিন্ন (Identical), অৰ্থাৎ ইহঁত দুয়ো একে সত্তাৰ দুটা দিশ। এই সম্বন্ধ অদ্বৈত বেদান্তৰ কেন্দ্ৰীয় ধাৰণা।

আত্মা আৰু ব্রহ্মৰ সম্বন্ধৰ মূল দিশ:

1. অভিন্নতা (Identity): উপনিষদত কোৱা হৈছে যে আত্মা (Individual Soul) আৰু ব্রহ্ম (Ultimate Reality) এক। মহাবাক্য যেনে “অহং ব্রহ্মাস্মি” (I am Brahman) আৰু “তৎ ত্বং অসি” (Thou art That) এই অভিন্নতাৰ কথা প্ৰকাশ কৰে।
2. মায়াৰ প্ৰভাৱ: মায়া বা অজ্ঞানৰ বাবে মানুহে আত্মাক ব্রহ্মৰ পৰা পৃথক বুলি ভাৱে। আচলতে আত্মা ব্রহ্মৰ অংশ নহয়, বৰঞ্চ সম্পূৰ্ণৰূপে ব্রহ্ম।
3. জ্ঞানৰ দ্বাৰা একত্ব: আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে মানুহে মায়াৰ পৰা মুক্ত হৈ আত্মা আৰু ব্রহ্মৰ একত্ব উপলব্ধি কৰে। এই উপলব্ধিয়েই মোক্ষৰ পথ।
4. দৃষ্টান্ত: উপনিষদত আত্মা আৰু ব্রহ্মৰ সম্বন্ধ বুজাবলৈ সাগৰ আৰু ঢৌৰ দৃষ্টান্ত দিয়া হৈছে। যেনেকৈ ঢৌ সাগৰৰ পৰা পৃথক নহয়, তেনেকৈ আত্মাও ব্রহ্মৰ পৰা পৃথক নহয়।

গুৰুত্ব:
আত্মা আৰু ব্রহ্মৰ সম্বন্ধৰ ধাৰণাই উপনিষদৰ দাৰ্শনিক ভিত্তি গঢ়ি তুলিছে। ই মানুহক অজ্ঞানৰ পৰা মুক্ত হৈ পৰম সত্যৰ সৈতে একত্ব লাভৰ পথ দেখুৱায়।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ মতে, আত্মা আৰু ব্রহ্মৰ মাজত কোনো পাৰ্থক্য নাই। আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে এই অভিন্নতা উপলব্ধি কৰি মানুহে মোক্ষ লাভ কৰে।

---

24. ব্রহ্ম আৰু আত্মা অভিন্ন নে? ব্যাখ্যা কৰা। (Are Brahman and Atman identical? Explain.)
উত্তৰ:
হয়, উপনিষদৰ অদ্বৈত বেদান্তৰ মতে, ব্রহ্ম (Brahman) আৰু আত্মা (Atman) অভিন্ন (Identical)। উপনিষদত বারে বারে কোৱা হৈছে যে আত্মা আৰু ব্রহ্ম মূলতঃ একে সত্তা, আৰু মায়া বা অজ্ঞানৰ বাবে এই একত্ব মানুহৰ দৃষ্টিৰ পৰা লুকাই থাকে।

ব্রহ্ম আৰু আত্মাৰ অভিন্নতাৰ ব্যাখ্যা:

1. মহাবাক্যৰ সমৰ্থন: উপনিষদৰ মহাবাক্য যেনে “অহং ব্রহ্মাস্মি” (I am Brahman, বৃহদারণ্যক উপনিষদ) আৰু “তৎ ত্বং অসি” (Thou art That, ছান্দোগ্য উপনিষদ) স্পষ্টভাৱে কয় যে আত্মা আৰু ব্রহ্ম এক।
2. মায়াৰ ভ্ৰম: মায়াৰ প্ৰভাৱত মানুহে আত্মাক শৰীৰ বা ব্যক্তিগত চেতনা বুলি ভুল কৰে। কিন্তু আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে এই ভ্ৰম দূৰ হয়, আৰু আত্মাৰ ব্রহ্মৰ সৈতে অভিন্নতা প্ৰকাশ পায়।
3. দৃষ্টান্ত: উপনিষদত আত্মা আৰু ব্রহ্মৰ অভিন্নতা বুজাবলৈ সাগৰ আৰু ঢৌ বা ৰছী আৰু সাপৰ দৃষ্টান্ত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। যেনেকৈ ৰছীক সাপ বুলি ভুল কৰা হয়, তেনেকৈ মায়াৰ বাবে আত্মাক ব্রহ্মৰ পৰা পৃথক বুলি ভাৱা হয়।
4. অদ্বৈত দৰ্শন: অদ্বৈত বেদান্তৰ প্ৰতিষ্ঠাতা শংকৰাচাৰ্যই ব্যাখ্যা কৰিছিল যে ব্রহ্মই একমাত্ৰ সত্য, আৰু আত্মা তাৰই অভিব্যক্তি। জ্ঞানৰ দ্বাৰা এই অভিন্নতা উপলব্ধি কৰা যায়।

বিপৰীত দৃষ্টিকোণ:
কিছুমান উপনিষদীয় ধাৰণা, যেনে বিশিষ্টাদ্বৈত বা দ্বৈত দৰ্শনত, আত্মা আৰু ব্রহ্মক সম্পূৰ্ণৰূপে অভিন্ন বুলি নাভাৱে। এই দৰ্শনসমূহত আত্মা ব্রহ্মৰ সৈতে সম্পৰ্কিত হ’লেও পৃথক সত্তা বুলি গণ্য কৰা হয়।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ অদ্বৈত দৃষ্টিকোণৰ পৰা ব্রহ্ম আৰু আত্মা সম্পূৰ্ণৰূপে অভিন্ন। আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে এই অভিন্নতা উপলব্ধি কৰি মানুহে মোক্ষ লাভ কৰে।

---

25. উপনিষদৰ কৰ্ম আৰু সংসাৰৰ ধাৰণাটো ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the Upanisadic doctrine of Karma and Samsara.)
উত্তৰ:
উপনিষদত কৰ্ম (Karma) আৰু সংসাৰ (Samsara)ৰ ধাৰণা জীৱনৰ চক্ৰীয় প্ৰকৃতি আৰু আধ্যাত্মিক মুক্তিৰ পথৰ সৈতে জড়িত। এই ধাৰণাসমূহে জীৱৰ জন্ম-মৃত্যুৰ চক্ৰ আৰু তাৰ পৰা মুক্তিৰ উপায় ব্যাখ্যা কৰে।

কৰ্মৰ ধাৰণা:

• কৰ্ম শব্দৰ অৰ্থ হ’ল ‘কৰ্ম’ বা ‘কাৰ্য’ (Action)। উপনিষদৰ মতে, মানুহৰ প্ৰতিটো কৰ্মৰ (ভাল বা বেয়া) ফল আছে, যি তেওঁৰ ভৱিষ্যত জীৱন নিৰ্ধাৰণ কৰে।
• কৰ্মৰ নিয়ম: কৰ্মৰ নিয়ম অনুসৰি, ভাল কৰ্মই সুখ আৰু পুণ্যৰ ফল দিয়ে, আৰু বেয়া কৰ্মই দুখ আৰু পাপৰ ফল দিয়ে। এই ফল জীৱৰ এই জীৱন বা পৰৱৰ্তী জীৱনত প্ৰকাশ পায়।
• বৃহদারণ্যক আৰু ছান্দোগ্য উপনিষদত কৰ্মৰ ফলৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি জীৱৰ পুনৰ্জন্মৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।

সংসাৰৰ ধাৰণা:

• সংসাৰ হ’ল জন্ম-মৃত্যুৰ চক্ৰ (Cycle of Birth and Death), য’ত জীৱ কৰ্মৰ ফলৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি বাৰে বাৰে জন্ম লয় আৰু মৃত্যুবৰণ কৰে।
• সংসাৰ মায়াৰ দ্বাৰা পৰিচালিত, আৰু ই অজ্ঞানৰ ফল। অজ্ঞানৰ বাবে জীৱ নিজৰ আত্মাৰ পৰম স্বৰূপ বুজিব নোৱাৰে আৰু সংসাৰৰ বন্ধনত আবদ্ধ হৈ থাকে।

কৰ্ম আৰু সংসাৰৰ সম্পৰ্ক:

• কৰ্মই সংসাৰৰ চক্ৰ চলাই ৰাখে। জীৱৰ কৰ্মৰ ফল অনুসৰি তেওঁ পুনৰ্জন্ম গ্ৰহণ কৰে।
• উদাহৰণস্বৰূপে, বৃহদারণ্যক উপনিষদত কোৱা হৈছে যে মানুহৰ কৰ্ম অনুসৰি তেওঁৰ জীৱনৰ গতি নিৰ্ধাৰিত হয়।
• সংসাৰৰ পৰা মুক্তিৰ উপায় হ’ল আত্মজ্ঞান। জ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ মায়া আৰু কৰ্মৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্ত হৈ ব্রহ্মৰ সৈতে একত্ব লাভ কৰে।

গুৰুত্ব:
কৰ্ম আৰু সংসাৰৰ ধাৰণাই মানুহক নৈতিক জীৱন যাপনৰ প্ৰেৰণা দিয়ে আৰু জ্ঞানৰ মাধ্যমে মোক্ষ লাভৰ পথ দেখুৱায়। ই হিন্দু দৰ্শনৰ এক মৌলিক তত্ত্ব।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ কৰ্ম আৰু সংসাৰৰ ধাৰণা জীৱনৰ চক্ৰীয় প্ৰকৃতি আৰু তাৰ পৰা মুক্তিৰ পথ ব্যাখ্যা কৰে। আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ সংসাৰৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্ত হৈ পৰম শান্তি লাভ কৰে।

------------------

26. জীৱ কাক বোলে? উপনিষদৰ জীৱৰ ধাৰণাটো ব্যাখ্যা কৰা। (What is Jiva? Explain the Upanisadic concept of Jiva.)
উত্তৰ:
জীৱ (Jiva) হ’ল জীৱন্ত সত্তা বা ব্যক্তিগত আত্মা (Individual Soul), যি শৰীৰ, মন, আৰু ইন্দ্ৰিয়ৰ সৈতে জড়িত হৈ সংসাৰত অস্তিত্ব ৰাখে। উপনিষদৰ মতে, জীৱ হ’ল আত্মাৰ (Atman) এক সীমিত প্ৰকাশ, যি মায়াৰ (Maya) প্ৰভাৱত শৰীৰৰ সৈতে সংযুক্ত হৈ কৰ্ম আৰু সংসাৰৰ চক্ৰত আৱদ্ধ হৈ থাকে।

উপনিষদৰ জীৱৰ ধাৰণাৰ মূল দিশ:

1. আত্মাৰ সৈতে সম্পৰ্ক: জীৱ হ’ল আত্মাৰ সেই ৰূপ, যি মায়াৰ দ্বাৰা শৰীৰ আৰু মনৰ সৈতে জড়িত হৈছে। আচলতে জীৱৰ মূল স্বৰূপ ব্রহ্মৰ (Brahman) সৈতে অভিন্ন।
2. মায়াৰ বন্ধন: মায়াৰ প্ৰভাৱত জীৱ নিজকে শৰীৰ আৰু সংসাৰৰ সৈতে চিনাকি কৰে, আৰু নিজৰ পৰম স্বৰূপ ভুলি যায়।
3. কৰ্ম আৰু পুনৰ্জন্ম: জীৱৰ কৰ্মৰ ফল অনুসৰি ই পুনৰ্জন্ম গ্ৰহণ কৰে আৰু সংসাৰৰ চক্ৰত ঘূৰি থাকে।
4. মোক্ষৰ পথ: আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ মায়াৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্ত হৈ নিজৰ ব্রহ্মৰ সৈতে অভিন্নতা উপলব্ধি কৰে, আৰু তাকে মোক্ষ বোলা হয়।

গুৰুত্ব:
জীৱৰ ধাৰণাই উপনিষদৰ দাৰ্শনিক তত্ত্বত সংসাৰৰ চক্ৰ আৰু মুক্তিৰ পথ ব্যাখ্যা কৰে। ই মানুহক নিজৰ পৰম সত্যৰ সন্ধানৰ পথ দেখুৱায়।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ মতে, জীৱ হ’ল আত্মাৰ মায়াময় প্ৰকাশ, যি সংসাৰত কৰ্মৰ দ্বাৰা আৱদ্ধ। আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ নিজৰ ব্রহ্মৰ সৈতে একত্ব লাভ কৰি মোক্ষ প্ৰাপ্ত কৰে।

---

27. উপনিষদৰ মোক্ষৰ ধাৰণাটো আলোচনা কৰা। (Discuss the Upanisadic view of Moksa.)
উত্তৰ:
মোক্ষ (Moksa) হ’ল উপনিষদৰ মতে জীৱনৰ চূড়ান্ত লক্ষ্য, যি সংসাৰৰ জন্ম-মৃত্যুৰ চক্ৰৰ পৰা মুক্তি আৰু ব্রহ্মৰ (Brahman) সৈতে একত্ব লাভক বুজায়। মোক্ষক আত্মজ্ঞানৰ (Self-Knowledge) ফল হিচাপে বিবেচনা কৰা হয়, য’ত জীৱ নিজৰ পৰম স্বৰূপ উপলব্ধি কৰে।

উপনিষদৰ মোক্ষৰ ধাৰণাৰ মূল দিশ:

1. সংসাৰৰ পৰা মুক্তি: মোক্ষ হ’ল কৰ্ম আৰু মায়াৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্তি। ই জীৱক পুনৰ্জন্মৰ চক্ৰৰ পৰা মুক্ত কৰি চিৰস্থায়ী শান্তি প্ৰদান কৰে।
2. আত্মজ্ঞানৰ ফল: উপনিষদত কোৱা হৈছে যে আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ নিজৰ আত্মাৰ ব্রহ্মৰ সৈতে অভিন্নতা উপলব্ধি কৰে। “অহং ব্রহ্মাস্মি” (I am Brahman) আৰু “তৎ ত্বং অসি” (Thou art That)ৰ মহাবাক্যই এই ধাৰণা প্ৰকাশ কৰে।
3. সৎ-চিৎ-আনন্দ: মোক্ষৰ অৱস্থাত জীৱ সৎ (Existence), চিৎ (Consciousness), আৰু আনন্দ (Bliss)ৰ স্বৰূপ লাভ কৰে, যি ব্রহ্মৰ স্বাভাৱিক গুণ।
4. জীৱনমুক্তি আৰু বিদেহমুক্তি: উপনিষদত জীৱনমুক্তি (Liberation during life) আৰু বিদেহমুক্তি (Liberation after death)ৰ ধাৰণা উল্লেখ আছে। জীৱনমুক্ত ব্যক্তিয়ে জীৱনৰ সময়তেই মোক্ষৰ অৱস্থা লাভ কৰে।

মোক্ষ লাভৰ উপায়:

• জ্ঞানযোগ: আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে মায়াৰ অজ্ঞান দূৰ কৰা।
• ধ্যান আৰু তপস্যা: মনৰ শুদ্ধি আৰু আধ্যাত্মিক সাধনা।
• নিষ্কাম কৰ্ম: কৰ্মৰ ফলৰ প্রতি আসক্তি ত্যাগ কৰি নিষ্কাম কৰ্ম কৰা।

গুৰুত্ব:
মোক্ষৰ ধাৰণা উপনিষদৰ দাৰ্শনিক ভিত্তি। ই মানুহক ক্ষণস্থায়ী সুখৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হৈ পৰম সত্যৰ সন্ধানৰ পথ দেখুৱায়।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ মোক্ষ হ’ল জীৱনৰ চূড়ান্ত লক্ষ্য, যি আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে ব্রহ্মৰ সৈতে একত্ব আৰু সংসাৰৰ পৰা মুক্তি প্ৰদান কৰে। ই হিন্দু দৰ্শনৰ শীৰ্ষ সম্পদ।

---

28. উপনিষদৰ কৰ্মবাদৰ ওপৰত এটি টোকা লিখা। (Write a short note on the Karmavada of Upanishads.)
উত্তৰ:
কৰ্মবাদ (Karmavada) হ’ল উপনিষদৰ এক মৌলিক দাৰ্শনিক তত্ত্ব, যি কৰ্মৰ (Action) কাৰণ আৰু ফলৰ নিয়মৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঢ়ি উঠিছে। উপনিষদৰ মতে, মানুহৰ প্ৰতিটো কৰ্মৰ (ভাল বা বেয়া) ফল আছে, যি তেওঁৰ এই জীৱন বা পৰৱৰ্তী জীৱনত প্ৰকাশ পায়।

কৰ্মবাদৰ মূল দিশ:

• কৰ্মৰ নিয়ম: কৰ্মৰ ফল অনিবাৰ্য। ভাল কৰ্মই সুখ আৰু পুণ্যৰ ফল দিয়ে, আৰু বেয়া কৰ্মই দুখ আৰু পাপৰ ফল দিয়ে।
• পুনৰ্জন্মৰ ভিত্তি: কৰ্মৰ ফলৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি জীৱ পুনৰ্জন্ম গ্ৰহণ কৰে। বৃহদারণ্যক উপনিষদত কোৱা হৈছে যে কৰ্ম অনুসৰি জীৱৰ জীৱনৰ গতি নিৰ্ধাৰিত হয়।
• সংসাৰৰ চক্ৰ: কৰ্মই জীৱক সংসাৰৰ জন্ম-মৃত্যুৰ চক্ৰত আৱদ্ধ কৰি ৰাখে।
• মুক্তিৰ পথ: নিষ্কাম কৰ্ম (Desireless Action) আৰু আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে কৰ্মৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্তি লাভ কৰা সম্ভৱ।

গুৰুত্ব:
কৰ্মবাদে মানুহক নৈতিক জীৱন যাপনৰ প্ৰেৰণা দিয়ে আৰু সংসাৰৰ চক্ৰৰ পৰা মুক্তিৰ পথ দেখুৱায়। ই উপনিষদৰ দাৰ্শনিক ভিত্তিৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ কৰ্মবাদ জীৱনৰ কৰ্ম আৰু ফলৰ সম্পৰ্ক ব্যাখ্যা কৰে। ই মানুহক ধৰ্মপালন আৰু আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে মোক্ষৰ পথত আগবঢ়াই নিয়ে।

---

29. উপনিষদৰ পুনৰ্জন্মৰ ধাৰণাটো ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the Upanisadic doctrine of rebirth.)
উত্তৰ:
উপনিষদৰ পুনৰ্জন্মৰ (Rebirth) ধাৰণা কৰ্মবাদৰ (Law of Karma) সৈতে জড়িত। ইয়াৰ মতে, জীৱৰ আত্মা অমৰ আৰু শৰীৰৰ মৃত্যুৰ পিছতো ধ্বংস নহয়। কৰ্মৰ ফলৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি জীৱে নতুন শৰীৰ গ্ৰহণ কৰি পুনৰ্জন্ম লাভ কৰে।

পুনৰ্জন্মৰ ধাৰণাৰ মূল দিশ:

1. কৰ্মৰ ফল: জীৱৰ পূৰ্বৰ কৰ্মৰ ফল অনুসৰি ইয়াৰ পুনৰ্জন্মৰ স্বৰূপ নিৰ্ধাৰিত হয়। ভাল কৰ্মই উত্তম জন্ম আৰু বেয়া কৰ্মই নিকৃষ্ট জন্মৰ কাৰণ হয়।
2. সংসাৰৰ চক্ৰ: পুনৰ্জন্ম সংসাৰৰ জন্ম-মৃত্যুৰ চক্ৰৰ অংশ। মায়া আৰু অজ্ঞানৰ বাবে জীৱ এই চক্ৰত আৱদ্ধ হৈ থাকে।
3. উপনিষদৰ উদাহৰণ: বৃহদারণ্যক উপনিষদ আৰু ছান্দোগ্য উপনিষদত পুনৰ্জন্মৰ ধাৰণা স্পষ্টভাৱে ব্যাখ্যা কৰা হৈছে। উদাহৰণস্বৰূপে, বৃহদারণ্যক উপনিষদত কোৱা হৈছে যে জীৱৰ কৰ্ম অনুসৰি ইয়াৰ পৰৱৰ্তী জন্ম নিৰ্ধাৰিত হয়।
4. মুক্তিৰ পথ: আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ কৰ্মৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্ত হৈ পুনৰ্জন্মৰ চক্ৰৰ পৰা মুক্তি লাভ কৰে, যাক মোক্ষ বোলা হয়।

গুৰুত্ব:
পুনৰ্জন্মৰ ধাৰণাই মানুহক নৈতিক জীৱন যাপনৰ প্ৰেৰণা দিয়ে আৰু কৰ্মৰ ফলৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত জোৰ দিয়ে।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ পুনৰ্জন্মৰ ধাৰণা কৰ্মৰ নিয়মৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ এই চক্ৰৰ পৰা মুক্ত হৈ ব্রহ্মৰ সৈতে একত্ব লাভ কৰে।

---

30. সংসাৰ কাক বোলে? উপনিষদত উল্লেখ কৰাৰ দৰে সংসাৰৰ ধাৰণাটো ব্যাখ্যা কৰা। (What is Samsara? Explain the concept of Samsara as mentioned in the Upanishads.)
উত্তৰ:
সংসাৰ (Samsara) হ’ল জন্ম-মৃত্যুৰ চক্ৰ (Cycle of Birth and Death), য’ত জীৱ কৰ্মৰ ফলৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি বাৰে বাৰে জন্ম লয় আৰু মৃত্যুবৰণ কৰে। উপনিষদৰ মতে, সংসাৰ মায়াৰ (Maya) দ্বাৰা পৰিচালিত আৰু অজ্ঞানৰ ফল। ই জীৱৰ বন্ধনৰ প্ৰতীক।

উপনিষদৰ সংসাৰৰ ধাৰণাৰ মূল দিশ:

1. জন্ম-মৃত্যুৰ চক্ৰ: সংসাৰ হ’ল জীৱৰ পুনৰ্জন্মৰ প্ৰক্ৰিয়া, য’ত কৰ্মৰ ফল অনুসৰি জীৱ বিভিন্ন শৰীৰ গ্ৰহণ কৰে।
2. মায়াৰ প্ৰভাৱ: মায়াৰ বাবে জীৱ নিজৰ আত্মাৰ পৰম স্বৰূপ ভুলি সংসাৰৰ ক্ষণস্থায়ী সুখৰ পিছত দৌৰে, যাৰ ফলত ই বন্ধনত পৰে।
3. কৰ্মৰ ভূমিকা: সংসাৰ কৰ্মৰ দ্বাৰা চালিত। জীৱৰ ভাল-বেয়া কৰ্মই তাৰ সংসাৰৰ গতি নিৰ্ধাৰণ কৰে।
4. মুক্তিৰ পথ: আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ মায়া আৰু কৰ্মৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্ত হৈ সংসাৰৰ চক্ৰৰ পৰা মুক্তি লাভ কৰে। এই অৱস্থাক মোক্ষ বোলা হয়।

উপনিষদৰ উদাহৰণ:

• বৃহদারণ্যক উপনিষদত সংসাৰক স্বপ্ন বা মৰীচিকাৰ সৈতে তুলনা কৰা হৈছে, যি অস্থায়ী আৰু ভ্ৰামক।
• কঠোপনিষদত কোৱা হৈছে যে অজ্ঞানৰ বাবে জীৱ সংসাৰত আৱদ্ধ হৈ থাকে।

গুৰুত্ব:
সংসাৰৰ ধাৰণাই মানুহক জীৱনৰ অস্থায়ী স্বৰূপৰ বিষয়ে সচেতন কৰে আৰু আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে মুক্তিৰ পথ দেখুৱায়।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ মতে, সংসাৰ হ’ল মায়া আৰু কৰ্মৰ দ্বাৰা চালিত জন্ম-মৃত্যুৰ চক্ৰ। আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ এই বন্ধনৰ পৰা মুক্ত হৈ ব্রহ্মৰ সৈতে একত্ব লাভ কৰে।

-----------------------------

31. মোক্ষ কাক বোলে? উপনিষদৰ মোক্ষৰ তত্ত্বটো ব্যাখ্যা কৰা। (What is Moksa? Explain the theory of Moksa of Upanishads.)
উত্তৰ:
মোক্ষ (Moksa) হ’ল উপনিষদৰ মতে জীৱনৰ চূড়ান্ত লক্ষ্য, যি সংসাৰৰ জন্ম-মৃত্যুৰ চক্ৰৰ পৰা মুক্তি আৰু পৰমসত্তা ব্রহ্মৰ (Brahman) সৈতে একত্ব লাভক বুজায়। ই হ’ল আত্মজ্ঞানৰ (Self-Knowledge) ফল, য’ত জীৱ নিজৰ পৰম স্বৰূপ উপলব্ধি কৰি চিৰস্থায়ী শান্তি আৰু আনন্দ লাভ কৰে।

উপনিষদৰ মোক্ষৰ তত্ত্বৰ মূল দিশ:

1. সংসাৰৰ পৰা মুক্তি: মোক্ষ হ’ল কৰ্ম আৰু মায়াৰ (Maya) বন্ধনৰ পৰা মুক্তি। ই জীৱক পুনৰ্জন্মৰ চক্ৰৰ পৰা মুক্ত কৰি সংসাৰৰ দুখৰ পৰা অব্যাহতি দিয়ে।
2. আত্মজ্ঞানৰ ফল: উপনিষদৰ মতে, মোক্ষৰ মূল চাবিকাঠি হ’ল আত্মজ্ঞান। আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ নিজৰ আত্মাৰ (Atman) ব্রহ্মৰ সৈতে অভিন্নতা উপলব্ধি কৰে। মহাবাক্য যেনে “অহং ব্রহ্মাস্মি” (I am Brahman) আৰু “তৎ ত্বং অসি” (Thou art That) এই ধাৰণাৰ প্ৰকাশ।
3. সৎ-চিৎ-আনন্দৰ অৱস্থা: মোক্ষৰ অৱস্থাত জীৱ সৎ (Existence), চিৎ (Consciousness), আৰু আনন্দ (Bliss)ৰ স্বৰূপ লাভ কৰে, যি ব্রহ্মৰ স্বাভাৱিক গুণ।
4. জীৱনমুক্তি আৰু বিদেহমুক্তি: উপনিষদত দুই ধৰণৰ মোক্ষৰ উল্লেখ আছে— জীৱনমুক্তি (Liberation during life), য’ত ব্যক্তিয়ে জীৱনৰ সময়তেই মোক্ষ লাভ কৰে, আৰু বিদেহমুক্তি (Liberation after death), য’ত শৰীৰ ত্যাগৰ পিছত মুক্তি লাভ হয়।
5. মোক্ষৰ উপায়:
   • জ্ঞানযোগ: আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে মায়াৰ অজ্ঞান দূৰ কৰা।
   • ধ্যান আৰু তপস্যা: মনৰ শুদ্ধি আৰু আধ্যাত্মিক সাধনা।
   • নিষ্কাম কৰ্ম: কৰ্মৰ ফলৰ প্রতি আসক্তি ত্যাগ কৰি নিষ্কাম কৰ্ম কৰা।

গুৰুত্ব:
মোক্ষৰ তত্ত্ব উপনিষদৰ দাৰ্শনিক ভিত্তিৰ কেন্দ্ৰবিন্দু। ই মানুহক ক্ষণস্থায়ী জগতৰ সুখৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হৈ পৰম সত্যৰ সন্ধানৰ পথ দেখুৱায়।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ মোক্ষৰ তত্ত্ব জীৱনৰ চূড়ান্ত উদ্দেশ্য হিচাপে ব্রহ্মৰ সৈতে একত্ব আৰু সংসাৰৰ পৰা মুক্তিক ব্যাখ্যা কৰে। ই আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে চিৰস্থায়ী শান্তিৰ পথ দেখুৱায়।

---

32. উপনিষদৰ জীৱ আৰু আত্মাৰ ধাৰণাটো আলোচনা কৰা। (Discuss the Upanisadic view of Jiva and Atman.)
উত্তৰ:
উপনিষদত জীৱ (Jiva) আৰু আত্মা (Atman)ৰ ধাৰণা এক গভীৰ দাৰ্শনিক তত্ত্বৰ অংশ, যি জীৱৰ স্বৰূপ আৰু তাৰ পৰম সত্যৰ সৈতে সম্পৰ্ক ব্যাখ্যা কৰে। জীৱ আৰু আত্মাৰ মাজত সম্পৰ্ক আছে, কিন্তু ইহঁতৰ স্বৰূপ আৰু ভূমিকা পৃথক।

জীৱৰ ধাৰণা:

• জীৱ হ’ল জীৱন্ত সত্তা বা ব্যক্তিগত আত্মা (Individual Soul), যি শৰীৰ, মন, আৰু ইন্দ্ৰিয়ৰ সৈতে জড়িত হৈ সংসাৰত অস্তিত্ব ৰাখে।
• উপনিষদৰ মতে, জীৱ হ’ল আত্মাৰ সেই ৰূপ, যি মায়াৰ (Maya) প্ৰভাৱত শৰীৰৰ সৈতে সংযুক্ত হৈ কৰ্ম আৰু সংসাৰৰ চক্ৰত আৱদ্ধ।
• জীৱৰ কৰ্মৰ ফল অনুসৰি ই পুনৰ্জন্ম গ্ৰহণ কৰে। মায়াৰ অজ্ঞানৰ বাবে জীৱ নিজৰ পৰম স্বৰূপ ভুলি সংসাৰৰ বন্ধনত পৰে।
• আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ মায়াৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্ত হৈ নিজৰ ব্রহ্মৰ সৈতে অভিন্নতা উপলব্ধি কৰে।

আত্মাৰ ধাৰণা:

• আত্মা হ’ল জীৱৰ অভ্যন্তৰীণ সত্তা বা পৰম চেতনা (Inner Self or Pure Consciousness), যি শৰীৰ, মন, আৰু ইন্দ্ৰিয়ৰ অতীত।
• উপনিষদৰ মতে, আত্মা অমৰ, অপৰিবৰ্তনীয়, আৰু ব্রহ্মৰ সৈতে অভিন্ন। ই জগতৰ মায়াৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত নহয়।
• আত্মাৰ স্বৰূপ সৎ (Existence), চিৎ (Consciousness), আৰু আনন্দ (Bliss)। মহাবাক্য যেনে “অহং ব্রহ্মাস্মি” (I am Brahman) আত্মাৰ ব্রহ্মৰ সৈতে একত্বৰ কথা প্ৰকাশ কৰে।
• আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ নিজৰ আত্মাৰ পৰম স্বৰূপ উপলব্ধি কৰি মোক্ষ লাভ কৰে।

জীৱ আৰু আত্মাৰ সম্পৰ্ক:

• জীৱ হ’ল আত্মাৰ মায়াময় প্ৰকাশ। মায়াৰ প্ৰভাৱত আত্মা শৰীৰৰ সৈতে জড়িত হৈ জীৱ হিচাপে প্ৰকাশ পায়।
• আত্মা হ’ল জীৱৰ মূল সত্তা, যি মায়াৰ অতীত আৰু ব্রহ্মৰ সৈতে অভিন্ন। জীৱৰ অজ্ঞান দূৰ হ’লে ই আত্মাৰ স্বৰূপ উপলব্ধি কৰে।
• দৃষ্টান্ত: যেনেকৈ সাগৰৰ ঢৌ সাগৰৰ পৰা পৃথক নহয়, তেনেকৈ জীৱৰ আত্মাও ব্রহ্মৰ পৰা পৃথক নহয়। মায়াৰ প্ৰভাৱত জীৱ নিজকে পৃথক বুলি ভাৱে।

গুৰুত্ব:
জীৱ আৰু আত্মাৰ ধাৰণা উপনিষদৰ অদ্বৈত দৰ্শনৰ ভিত্তি। ই জীৱৰ সংসাৰৰ বন্ধন আৰু মুক্তিৰ পথ ব্যাখ্যা কৰে, আৰু আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে পৰম সত্যৰ সন্ধানৰ পথ দেখুৱায়।

উপসংহাৰ:
উপনিষদৰ মতে, জীৱ হ’ল মায়াৰ দ্বাৰা আৱদ্ধ আত্মাৰ সীমিত প্ৰকাশ, আৰু আত্মা হ’ল জীৱৰ পৰম সত্তা, যি ব্রহ্মৰ সৈতে অভিন্ন। আত্মজ্ঞানৰ মাধ্যমে জীৱ এই অভিন্নতা উপলব্ধি কৰি মোক্ষ লাভ কৰে।

---------------------------

Reference

• Main Book

Disclaimer

The questions and answers published on this website are provided solely for educational purposes. We strive to ensure the accuracy of the answers based on the curriculum, but we cannot guarantee their complete correctness. Students may use these answers as a reference, but it is recommended to rely on their textbooks and teachers for studies. We are not responsible for any errors or damages arising from the use of our website’s content.

if you found any error, please comment us, I will correct as soon as possible.